ЖОҒАРЫ ТЕМПЕРАТУРАЛЫҚ ГАЗБЕН САЛҚЫНДАТЫЛАТЫН РЕАКТОРДЫҢ СӘУЛЕЛЕНГЕН ОТЫНЫНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ӘЗІРЛЕУ

Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің РМК «Ядролық физика институты» Жапонияның атом энергиясы агенттігімен бірлесе отырып бірнеше жыл бойы жоғары температуралық газбен салқындатылатын реактор технологиясын дамытуға бағытталған зерттеулер жүргізуде. Бұл жұмыс ЖТГР реакторының сәулелендірілген отынының қасиеттерін зерттеу технологиясын дамытуға арналған. Зерттеу нысаны – ЖТГР реакторының отын элементтері. Отын элементтері сыртқы диаметрі 0,92 мм-лік үш құрылымды сфералық изотропты отын болып табылатын микро жылу шығарушы элементерден тұрады. Микро жылу шығарушы элементтері пирокөміртегі мен кремний карбидінен туратын үш қабықшаға ие. Олар графит матрицасымен қоса ықшамға тығыздалған.

Зерттеудің мақсаттары:

– отын ықшамын сырттай тексеру және өлшемін талдау;

– микро жылу шығарушы элементтерді графит матрицасынан бөлу;

– зақымдалған микро жылу шығарушы элементтердің үлесін анықтау;

– уранның жануын анықтау.

Мұндай зерттеулер институтта алғаш рет жүргізілуде. Жоғарыда сипатталған мақсаттарды орындау үшін сәулелендірілген ядролық отынды пайдаланудың өңдеу технологиясын әзірлеу қажет болды. Алынған нәтижелер ЖТГР отынын бағалау үшін ондағы уранның жануын одан әрі жоғарылату мақсатында пайдаланылатын болады.

1. Прогноз развития энергетики мира и России до 2040 года // ФГБУН «Институт энергетических исследований Российской академии наук», Аналитический центр при Правительстве Российской Федерации. – 2013.

2. Рюль К. ВР: Прогноз развития мировой энергетики до 2030 года / К. Рюль // Вопросы экономики. – Т.5. – 2013.

3. Ueta S. Irradiation Performance of HTGR Fuel in WWR-K Research Reactor / S. Ueta, A. Shaimerdenov, S. Gizatulin, L. Chekushina, M. Honda, M. Takahashi, K. Kitagawa, P. Chakrov, N. Sakaba // Proc. HTR2014, Weihai, China, October 27-31, 2014, Paper HTR2014-31213. – 2014.

4. Ohashi H. A Small-Sized HTGR System Design for Multiple Heat Applications for Developing Countries / H. Ohashi, H. Sato, M. Goto, X. Yan, J. Sumita, Y. Tazawa, Y. Nomoto, J. Aihara, Y. Inaba, Y. Fukaya, H. Noguchi, Y. Imai, Y. Tachibana // Int. J. Nucl. Ener., Article ID 918567. – 2013.

5. Ueta S. Irradiation test and post irradiation examination of the high burnup HTGR fuel / Shohei Ueta, Jun Aihara, Asset Shaimerdenov, Daulet Dyussambayev, Shamil Gizatulin, Petr Chakrov, Nariaki Sakaba // Proceeding of 8th International Topical Meeting on High Temperature Reactor Technology, November 6-10, 2016 Las Vegas, NV, USA. – pp. 246-252. – 2016.

6. Shaimerdenov A.A. Investigation of irradiated propertied of extended burnup TRISO fuel / A.A. Shaimerdenov, Sh.Kh. Gizatulin, Ye.Kenzhin, D.S. Dyussambayev, S. Ueta, T. Shibata // Proceeding of International Conference on High Temperature Reactor Technology, October 8-10, 2018, Warsaw, Poland. – 2018.