АЗИЯ ОРТАЛЫҒЫ ҮЛГІСІНДЕ ГАЗДИНАМИКАЛЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРДЫҢ ГЕОДИНАМИКАСЫ
https://doi.org/10.52676/1729-7885-2020-3-158-163
Аңдатпа
Геофизикалық тұрғыдан жер сілкінулермен, өнеркәсіптік химиялық жарылыстармен қатар мониторингтік желілермен тіркелетін газдинамикалық құбылыстар (ГДҚ) аз белгілі сейсмикалық көздер ретінде қарастырылды. Кузбас және Қарағанды көмір бассейндерімен байланысты азиялық континенттің орталығында ГДҚ-ның жаппай таралуы туралы куәландыратын деректер келтірілген. Әдетте олар, терең көмір шахталарындағы өте қиын әрі болжауға келмейтін апат түрлерінің бірі ретінде қаралады –метан және таужыныстардың қуатты шығарындылары. ЖДҚ ауытқуларын қалыптастырудың қысқа мерзімді сипаты белгіленді, бұл терең көмір шахталарын пайдалану кезінде оларды болжау перспективаларын аша алады. Осы әлсіз сейсмикалық көздер мониторингінің теориялық және далалық аспектілері қарастырылды. Планетаның күшті жер сілкінулерінің ГДҚ сипаттамаларына әсері көрсетілген. Дилатансия құбылысы көмір бассейндерінде осы уақыт құбылыстарының жаппай пайда болуын түсіндіруге мүмкіндік береді. Қаралған үлгілерге қайшы келмейтін ресми деректер келтірілген.
Әдебиет тізімі
1. Хайдаров, М.С.. Сейсмотектоника газодинамических явлений в Центральной Азии / Современные методы обработки и интерпретации сейсмологических данных. Материалы XIII Международной сейсмологической школы // Отв. ред. А.А. Маловичко. – Обнинск: ФИЦ ЕГС РАН, 2018. – С 303–306.
2. Тулекбаев, Е.Т. Сейсмоэкология подземных угольных месторождений Центрального Казахстана / Е.Т. Тулекбаев, М.С. Хайдаров // Труды первой международной научно-практической конференции «Современное состояние и проблемы инженерной экологии, биотехнологии и устойчивого развития». – Алматы: КазНТУ, 2010. – С. 321–326.
3. Хайдаров, М.С. Геодинамические изменения на территории Северного Тянь-Шаня в XXI веке / М.С. Хайдаров // Современные методы обработки и интерпретации сейсмологических данных. Материалы XIII Международной сейсмологической школы. – Обнинск: ФИЦ ЕГС РАН, 2018. – С. 297–302.
4. Движение электрического заряда, цепная химическая реакция, магнитострикция как источники землетрясений и внезапных выбросов [Электронный ресурс] / Режим доступа: http://www.mining-enc.ru/v/vnezapnyj-vybros/, свободный.
5. Гарагаш, И.А. Модель развития сейсмотектонического процесса в зоне тектонического разлома перед сильным землетрясением / И.А. Гарагаш, М.С. Хайдаров // Сейсмологические исследования. – 1989. – № 11, – С. 88–97.
6. Беляшова, Н.Н. Центральный и Восточный Казахстан / Землетрясения Северной Евразии в 1996 году / Н.Н. Беляшова, Н.Н. Михайлова, И.Н. Соколова. – М.: ОИФЗ РАН, 2002. – С. 71–75.
7. Жекамухов, М. К. К проблеме внезапных выбросов угля и газа в шахтах / М. К. Жекамухов, И. М. Жекамухова // Электронный журнал «Исследовано в России» (2018–2020 гг.). − С. 526–538. – http://zhurnal.ape.relarn.ru/articles/2003/045.pdf
8. Хайдаров, М.С. Очаговые спектры землетрясений Северного Тянь-Шаня и пространственно-временные вариации угловой частоты: дис. канд. ф.-м. наук: 01.04.12 / Мухтар Сафаржанович Хайдаров. – М., 1986. – Институт физики Земли им. О.Ю. Шмидта АН СССР.− 149 с.
9. Малинникова, О.Н. Мультифрактальная оценка склонности угольных пластов к газодинамическим явлениям / О.Н. Малинникова, Д.В. Учаев . – 2018. − С. 214–232. − https://cyberleninka.ru/article/n/multifraktalnaya-otsenka-sklonnosti-ugolnyh-plastov-k-gazodinamicheskim-yavleniyam
10. Нурмагамбетов, А.Н. Техногенные сейсмические явления, связанные с разработкой и эксплуатацией месторождений твердых полезных ископаемых, нефти и газа / А.Н. Нурмагамбетов // Геология и охрана недр. – 2010. − № 1(34). – С. 71– 77.
Рецензия
Дәйектеу үшін:
Хайдаров М.С. АЗИЯ ОРТАЛЫҒЫ ҮЛГІСІНДЕ ГАЗДИНАМИКАЛЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРДЫҢ ГЕОДИНАМИКАСЫ. ҚР ҰЯО жаршысы. 2020;(3):158-163. https://doi.org/10.52676/1729-7885-2020-3-158-163
For citation:
Khaidarov M.S. GEODYNAMICS OF GAS-DYNAMIC PHENOMENA ON THE EXAMPLE OF THE CENTER OF ASIA. NNC RK Bulletin. 2020;(3):158-163. (In Russ.) https://doi.org/10.52676/1729-7885-2020-3-158-163
Қараулар:
624
Мақаланы эл. пошта арқылы жіберу 