ҚТМ ТОКАМАК ПЛАЗМА РАЗРЯДТАРЫН СПЕКТРОСКОПИЯЛЫҚ ӨЛШЕУДІҢ НӘТИЖЕЛЕРІ

Мақалада ҚТМ токамагындағы плазмалық разрядтардың спектроскопиялық өлшеу нәтижелері берілген. Өлшемдер 2021 жылдың маусым айындағы науқан кезінде алынды. Науқан барысында плазмалық разрядтар 120 кА-ден 150 кА-ге дейінгі плазмалық токпен және ~250 мс ұзақтығымен алынды.
Бұл жұмыста плазманың элементтік құрамын зерттеуге, қоспаларды талдауға және олардың түсу жолдарын анықтауға ерекше назар аударылады. Плазмадағы қоспалар радиациялық шығындарға тікелей әсер етеді. Оптикалық спектроскопия (ОС) қоспалардың плазмаға түсуін зерттейтін негізгі әдістерінің бірі болып табылады. ҚTM токамак плазмасының эмиссия спектрін анықтау үшін Avaspec-ULS2048CL-EVO-RS-BB спектрометрі пайдаланылды. Сутегі спектрлік сызығының уақыт эволюциясы тар жолақты интерференционды сүзгілерімен (FWHM 1 нм) жабдықталған Hα-Dα мониторының диагностикасы арқылы өлшенді.
Сәуле шығару спектрі негізінде ҚТМ токамак сутегі плазмасында жұмысшы газдан бөлек көміртегі, оттегі, азот және аргон (C, O, N, Ar) қоспалары да әртүрлі иондану күйінде болатыны анықталды.

1. Study of breakdown and plasma formation in the KTM tokamak with the massive conductive vacuum chamber / B. Chektybayev, A. Sadykov, E. Batyrbekov, M. Skakov, D. Zarva, I. Tazhibayeva, A. Korovikov, Ye. Kashikbayev, D. Olkhovik, V. Savkin, P. Khvostenko, I. Belbas, D. Sergeyev, A. Kavin, A. Lee, V. Pavlov // Fusion Engineering and Design Volume 163, February 2021, 112167.

2. H.K. Na, S. Sajjad, J.M. Park, M. Kwon. Configuration and installation design of optical diagnostic systems on KSTAR. Fusion Engineering and Design. Volume 86 (2011). – P. 66–70.

3. А.В. Горбунов, Л.А. Ключников, К.В. Коробов. «Спектр излучения плазмы токамака Т-10 в видимом диапазоне». ВАНТ. Сер. Термоядерный синтез, 2015, т. 38, вып. 2.

4. Visible wide angle view imaging system of KTM tokamak based on multielement image fiber bundle / B. Chektybayev, G. Shapovalov, A. Kolodeshnikov // Review of Scientific Instruments. – May 2015. – Vol. 86, Issue 5. – https://doi.org/10.1063/1.4921475.

5. А.Н. Зейдель, В.К. Прокофьев, С.М. Райский, В.А. Славный, Е.Я. Шрейдер «Таблица спектральных линий». – Москва, 1977 г.

6. А.Р. Стриганов, Н.С. Свинтицкий «Таблицы спектральных линий нейтральных и ионизованных атомов». – Москва, 1966.

7. D. Naydenkova, J. Stöckel, V. Weinzettl, D. Šesták, J. Havlíček. First Spectroscopic Measurements on the COMPASS Tokamak. WDS'09 Proceedings of Contributed Papers, Part II, 158–162, 2009.

8. NIST.AtomicSpectraDatabase.LinesData / (https://physics.nist.gov/PhysRefData/ASD/lines_form.html).