БАЛАПАН УЧАСКЕСІНДЕ ЖАРЫЛЫСТАН КЕЙІНГІ ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТЕРДІҢ ДАМУ ДӘРЕЖЕСІ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗДЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ БОЙЫНША БАҒАЛАУ

Семей сынақ полигонының (ССП) қазіргі аумақтары экологиялық жағдайға және оларда тиісті инфрақұрылымның болмауына байланысты шаруашылық қызметке толық тартылмаған. Алайда, ерте ме, кеш пе, мысалы, оларды осы аумақтарда қолда бар минералды және құрылыс ресурстарын игеру үшін пайдалануға болады. Бұл жерлерде геологиялық ортада жер үсті қабаттарының механикалық тұрақтылығына айтарлықтай әсер ететін көптеген ядролық қуыстар болғандықтан, жер қойнауын әртүрлі инфрақұрылымдық және шаруашылық объектілері үшін олардың көтергіштігін бағалау үшін арнайы зерттеулер қажет.

Бұл жұмыста экологиялық маңызды жарылыстан кейінгі процестердің дамуын ескере отырып, «Балапан» алаңының шекараларының сәйкестігін бағалау бойынша деректер ұсынылған. Экономикалық қызметті жүргізуге экологиялық қауіп төндіретін аумақтарды ғана қамтитын алаңның шекаралары ұсынылған.

1. Ядерные испытания в СССР. Том II. Технологии ядерных испытаний СССР. Воздействие на окружающую среду. Меры по обеспечению безопасности. Ядерные полигоны и площадки. Глава 4. http://www.iss-atom.ru/sssr2/4_3.htm.

2. Мурзадилов, Т.Д. Некоторые методы расчёта геофизических и геохимических следствий от подземных ядерных взрывов / Т.Д. Мурзадилов, Ю.А. Гринштейн. – Алматы: «Service Press», 2019. – 232 с.

3. Айдарханов А. О. Радиоактивное загрязнение вод реки Шаган (по результатам 2011-го года) / А.О. Айдарханов, С.Н. Лукашенко, С.В. Генова, О.Н. Ляхова, А.К. Айдарханова // Сборник трудов Национального ядерного центра Республики Казахстан за 2011–2012 гг. / под рук. С.Н. Лукашенко. – Павлодар: «Дом печати», 2013. – С. 249–256.

4. Актуальные вопросы радиоэкологии Казахстана: сборник трудов Национального ядерного центра Республики Казахстан за 2007–2009 гг. / под рук. С.Н. Лукашенко. – Вып. 2. – 12 с.

5. Токтаганов Т.Ш., Айдарханов А.О., Актаев М.Р., Кокежанов Б.А., Пронин С.С., Искенов А.О. Оптимизация мониторинговых наблюдений вод на радиационно-опасных участках сип при помощи метода изотопной гидрологии // Вестник НЯЦ РК. – 2018. – Вып. 4. – С. 44–48.

6. Ландау Л.Д. Теоретическая физика. / Ландау Л.Д. Лифшиц Е.М. // Гидродинамика / М. «Наука», 1986, т. 6, с. 558–563.

7. Шайторов В.Н., Казакова Ю. И., Великанов А.Е., Жолдыбаев А.К. Геоэкологическое районирование территории СИП по геолого-геофизическим данным (на примере участков Балапан и Сары-Узень) // Вестник НЯЦ РК. – 2013. – Вып. 2. – С. 94–103.

8. Субботин С. Б., Лукашенко С. Н., Айдарханов А. О. // V Междунар. конф. «Ядерная и радиационная физика». Алматы: ИЯФ, 26–29 сентября 2005 г. С. 71–83.

9. Гигиенические нормативы «Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности». Утверждены приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 02 августа 2022 года.

10. Отчет о научно-технической деятельности Института радиационной безопасности и экологии НЯЦ РК, выполненной по РЦНТП «Развитие атомной энергетики в Казахстане» за 2001г.: отчет о НТД (информационный) / Институт радиационной безопасности и экологии НЯЦ РК (ИРБЭ НЯЦ РК); рук. Птицкая Л.Д. – Курчатов: ИРБЭ НЯЦ РК, 2001. – С. 77.