МАЙЛЫ ДАҚЫЛДАР ТҰҚЫМЫН КАПСУЛАЛАУ АРҚЫЛЫ ӨСІМДІКТІ ҚОРҒАУДЫҢ ҚАУІПСІЗ ЖҮЙЕСІН ҚОЛДАНУ

Қазақстан ауыл шаруашылығы саласындағы өзекті мәселенің бірі – майлы дақылдардың әртүрлі факторларға байланысты төмен өнім беруі болып табылады. Оның негізгі себебі майлы дақылдардың әртүрлі фитопатогендер мен зиянкестерге төзімділігінің төмендігі екендігі белгілі. Ауру – тұқымның өну сәтінен бастап, бүкіл вегетациялық кезеңді қамтиды. Аурудың таралуын тоқтату мақсатында қосымша қаржылық шығындарды қажет ететін, қоршаған ортаның экологиясына кері әсер беретін, сонымен қатар органикалық егіншілік принциптеріне қайшы келетін фунгицидтер қолданылады. Осыған байланысты зерттеушілердің негізгі назарын тұқымның сапасын арттыру, өскіндердің өсіп-дамуының физиологиялық және биохимиялық үрдісін ынталандыру, тұқымдық материалдың шығынын азайту және олардың патогендік микроорганизмдерге төзімділігін арттыруды қамтамасыз ететін ауыл шаруашылығы тұқымдарын себу алдындағы өңдеу технологиясын дамытуға ден қойып отыр. Тұқымды капсулалау немесе дражирлеу қолайсыз топырақ-климаттық және өсірудің экстремалды жағдайларындағы олардың ауруға төзімділігі мәселесін шешеді. Тұқымды капсулалауда инсектицидтік және фунгицидтік белсенділігін арттыру, өсімдіктердің қарқынды өсуіне қажетті заттарды (өсу реттегіштері, микроэлементтер, саңырауқұлақ ауруларына қарсы препараттар) қосу арқылы дақылдардың өнімділігін жоғарылату мәселесін шешуге көмектеседі. Капсулалауда қолданылатын полимер қабатына қажетті материалдар құны жоғары болғандықтан, оны төмендету әдісін реттеу өзекті мәселе болып табылады.

Зерттеу жұмысында күнбағыс тұқымын капсулалау үшін желатин мен поливинил спиртін (ПВС) «Максим» және «Круйзер» фунгицидтері қатысында зерттеп, тиімді құрам алу мүмкіншілігі анықталды.

1. Flagella, Z.T., Rotundo, E., Tarantino, R., Di Caterina. De Caro, A., 2002. Changes in seed yield and oil fatty acid composition of high oleic sunflower (Helianthus annuus L.) hybrids in relation to the sowing date and water regime // Agronomy Journal 17: 221–230.

2. Guo S, Ge Y, Na Jom K, 2017. A review of phytochemistry, metabolite changes, and medicinal uses of the common sunflower seed and sprouts (Helianthus annuus L.) // Chemistry Central Journal (2017) 11:95. https://doi.org/10.1186/s13065-017-0328-7

3. Sagitov A.O. Plant protection // Proceedings of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan, Agrarian Sciences Series, 1 (1). January-February 2011, pp. 60–68.

4. Esimov A.D. Terms and signs of manifestation of the main sunflower diseases in the east of Kazakhstan / A.D. Esimov // Problems of intensification of agriculture in Kazakhstan. – Almaty, 1985. – P. 43–45. (In Russian)

5. Yildirim I., Turhan H., Özgen B. The effects of head rot disease (Rhizopusstolonifer) on Sunflower genotypes at two different growth stages // Turkish Journal of Field Crops, 2010, 15(1): 94–98.

6. Lagopodi A. L. and Thanassoulopoulos C.C. 1998. Effect of a Leaf Spot Disease Caused by Alternaria Alternata on Yield of Sunflower in Greece, // Plant Disease. – Vol. 82. – No. 1. – P. 41–44.

7. Kazenas L. D. Diseases of agricultural plants of Kazakhstan / – Almaty, 1974. – 367 p. (In Russian)

8. Kochorov A. S. Dynamics of the development of sunflower diseases with leaf spot infection in Eastern Kazakhstan // Actual problems of protection and quarantine of plants. – Alma-Ata, 2006. – P. 48–50. (In Russian)

9. Kabdrakhmanova S., Shaymardan. E., Akatan K., Kabdrakhmanova A., Kantai N., Abilev M., 2018. Synthesis, characteristics and antibacterial activity of polymeric films based on starch and polyvinyl alcohol // Journal of Chemical Technology and Metallurgy. Vol. 53, Issue 1, 2018, P.50–60

10. Utility model patent RK No. 7462 dated 09/23/2022. Composition for encapsulation of sunflower seeds, sugar beet and fodder beet with polymer composites. (In Russian)

11. Estefânia Vangelie Ramos Campos, Jhones Luiz de Oliveira, Leonardo Fernandes Fraceto, Baljit Singh, 2015. Polysaccharides as safer release systems for agrochemicals // Agronomy for Sustainable Development, 2015, 35 (1), pp. 47–66. https://doi.org/10.1007/s13593-014-0263-0

12. Puoci F., Iemma F., Spizzirri U. G., Cirillo G., Curcio M., Picci N., 2008. Polymer in Agriculture: a Review // American Journal of Agricultural and Biological Sciences 3 (1): 299–314, 2008. https://doi.org/10.3844/ajabssp.2008.299.314

13. Seyede Sharifeh Salehi Katouzi, Ahmad Majd, Fathollah Fallahian, Francoise Bernard, 2011. Encapsulation of shoot tips in alginate beads containing salicylic acid for cold preservation and plant regeneration in sunflower (Helianthus annuus L.) // Australian Journal of Crop Science, Vol. 5, No. 11, 2011, P. 1469–1474.

14. Rashidova S. Sh. Polymers in cotton production and others. // Agricultural economy of Uzbekistan. – 1983. – No. 3. – P. 10–13. (In Russian)

15. Castañeda, Letícia & Genro, Cayane & Roggia, Isabel & Bender, Stefan & Bender, Renar & Pereira, Cláudio. (2014). Innovative Rice Seed Coating (Oryza Sativa) with Polymer Nanofibres and Microparticles Using the Electrospinning Method // Journal of Research Updates in Polymer Science. 3. 33–39. https://doi.org/10.6000/19295995.2014.03.01.5

16. Konysbekov K., Kalibaev B.S., Kabdrakhmanova A.K., Tolendi G.N. Effect of encapsulation of seeds of sugar beet in combination with various preservatives on their productivity // Materialsof international science conference “The system of creating a fodder base of animal husbandry based on the intensification of plant breeding and the use of natural fodder areas”. // Almalybak: “AsylKitab” LLP (Publishing house), 2016. – P. 80–84. (In Russian)

17. Rashidova S., 2016. Application of chitosan Bombyxmori and its derivatives in cotton-growing // Sch. Acad. J. Biosci., July 2016; 4(7):583–588. https://doi.org/10.21276/sajb.2016.4.7.6

18. Xiao, C., Y. Lu, H. Liu and L. Zhang, 2000. Preparation and Characterization of Blend Films of Poly(Vinyl Alcohol) and Sodium Alginate // J. Macromol. Sci. A 37: 1663–1675.

19. Sarrocco Sabrina, Raeta R., Vannacci Giovanni. (2004). Seeds encapsulation in calcium alginate pellets // Seed Science and Technology. 32. 649–661. https://doi.org/10.15258/sst.2004.32.3.01

20. Kandrashina T.F. Influence of encapsulation of cotton seeds with polymer compositions on their germination. / T. F. Kandrashina // Author's abstract. Candidate Dissertation. – 2006. – 24 p.

21. Tănase, Elisabeta & Popa, Mona & Râpă, Maria & Popa, Ovidiu. (2015). Preparation and characterization of biopolymer blends based on polyvinyl alcohol and starch // Romanian Biotechnological Letters. 20. 10306–10315.

22. Mirela Teodorescu, Maria Bercea&Simona Morariu (2018) Biomaterials of Poly(vinyl alcohol) and Natural Polymers // Polymer Reviews, 58:2, 247–287. https://doi.org/10.1080/15583724.2017.1403928

23. Cristallini C., Guerra G.D., Barbani N., Bianchi F., Biodegradable bioartificial materials made with chitosan and polyvinyl alcohol. Part I: physicochemical characterization // J Appl. Biomater. Biomech, 2007; 5(3):184–191.

24. López‐Velázquez, Julio & Rodríguez‐Rodríguez, Rogelio & Espinosa-Andrews, Hugo & Qui, Joaquín & García-Morales, Soledad & Navarro‐López, Diego & Luna-Barcenas, Gabriel & Vassallo‐Brigneti, Ettore & García‐Carvajal, Zaira. (2019). Gelatin–Chitosan–PVA Hydrogels and Their Application in Agriculture // Journal of Chemical Technology & Biotechnology. https://doi.org10.1002/jctb.5961

25. M.S. El-Hassan, M.A. Abbo, E.A. Hassan, Ahmed M. Ismaiel. Effect of Plasticizer in Crosslinking of Polyvinyl alcohol (PVA)/ Gelatin Blend // Chemistry Research Journal, 2018, 3(3):84–87.

26. Marina Ramos, Arantzazu Valdés, Ana Beltrán and María Carmen Garrigós. Gelatin-Based Films and Coatings for Food Packaging Applications// Coatings 2016, 6, 41. https://doi.org/10.3390/coatings6040041

27. Yasser Shahbazi, 2017. The properties of chitosan and gelatin films incorporated with ethanolic red grape seed extract and Ziziphoraclinopodioides essential oil as biodegradable materials for active food packaging // International Journal of Biological Macromolecules, 99, Р. 746–753. https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2017.03.065

28. Gamal S. El Bahy, El-Sayed M. El-Sayed, Abdel Aziz Mahmoud and Noha M. Gweily. Preparation and Characterization of Poly Vinyl Alcohol /Gelatin Blends // Journal of Applied Sciences Research, 8(7): 3544–3551, 2012.

29. Sweetie R. Kanatt, Tanvi Jethwa, Kirti Sawant and S.P. Chawla. PVA-Gelatin Films Incorporated with Tomato Pulp: A Potential PrimaryFood Packaging Film Int. J. Curr. Microbiol. App. Sci. (2017) 6(10): 1428–1441. https://doi.org/10.20546/ijcmas.2017.610.169

30. Kunal Pal, Ajit K. Banthia, and Dipak K. Majumdar. Preparation and characterization of polyvinyl alcoholgelatin hydrogel membranes for biomedical applications // AAPS PharmSciTech 8 (2007): E142–E146.

31. Alessandra Marrella, Alberto Lagazzo, Elena Dellacasa, Camilla Pasquini, Elisabetta Finocchio, Fabrizio Barberis, Laura Pastorino, Paolo Giannoni and Silvia Scaglione. 3D Porous Gelatin/PVA Hydrogel as Meniscus Substitute Using Alginate Micro-Particles as Porogens // Polymers 2018, 10, 380. https://doi.org/10.3390/polym10040380

32. Patent No. RU 2 592 117 C1 Method for obtaining a homogeneous composition of gelatin and polyvinyl alcohol. (In Russian)

33. STST 12038-84. Seeds of agricultural crops. Methods for determination of germination // Moscow: Standard-Form., 2011. – P. 64. (In Russian) http://docs.cntd.ru/document/gost-12038-84

34. Muyonga J, Cole C, Duodu K. Fourier transform infrared (FTIR) spectroscopic study of acid soluble collagen and gelatin from skins and bones of young and adult Nile perch (Latesniloticus) // Food Chem. 2004; 86(3):325–332. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2003.09.038

35. Rudakov O.L. Mycophilic fungi, their biology and practical significance. – Moscow: Nauka, – 1981. – P. 160. (In Russian)