ССР-К ЗЕРТТЕУ РЕАКТОРЫНДА СИРЕК ЖЕР ИЗОТОПТАРЫН АЛУДЫ ТАЛДАУ: ПЕРСПЕКТИВАЛЫ ТЕРАПЕВТІК РАДИОНУКЛИДТЕР

Сирек жер элементтері – лантаноидтар, скандий және иттрий сияқты периодтық жүйенің он жеті химиялық элементтерінің тобы. Бұл элементтер электроника, магниттер және катализаторларды қоса алғанда, әртүрлі салаларда құнды ететін бірегей физикалық және химиялық қасиеттерге ие. Дегенмен, сирек жер элементтерінің радиоактивті изотоптары да тиімді ядролық-физикалық қасиеттерге ие, бұл оларды терапевтік мақсаттағы жаңа радиофармацевтикалық препараттарды әзірлеуге перспективалы етеді. Бұл радиоактивті изотоптардың құрамында артық атом энергиясы бар тұрақсыз атомдар бар және олар медициналық мақсатта пайдаланылуы мүмкін радиоактивті ыдырауға ұшырайды.

Сирек жер элементтерінің радиоактивті изотоптарының ядролық-физикалық қасиеттері оларды медицинада емдік мақсаттарға жарамды етеді. Мысалы, технеций-99м, технецийдің радиоактивті изотопы, өзінің керемет физика-химиялық сипаттамаларына байланысты диагностикалық ядролық медицинада кеңінен қолданылады. Сирек жер элементтерінің басқа радиоактивті изотоптары, мысалы, гольмий-166, медициналық қолданудың кең ауқымы үшін жасалған. Бұл изотоптарды әртүрлі ауруларды, соның ішінде онкологиялық ауруларды емдеу үшін мақсатты сәулелік терапияда қолдануға болады.

Бұл радиоактивті изотоптардың бірегей қасиеттері сәулеленуді белгілі бір тіндерге немесе жасушаларға дәл бағыттауға және жеткізуге мүмкіндік береді, сау тіндердің зақымдануын азайтады. Сирек жер элементтерінің радиоактивті изотоптарының терапевтік мақсаттағы әлеуеті қолданыстағы қолданудан асып түседі. Радиофармацевтика саласындағы қазіргі зерттеулер мен инновациялар лантаноидты радионуклидтерді тераностикалық мақсатта қолдануды зерттеуді жалғастыруда. Мысалы, сирек кездесетін және радиоактивті элемент болып табылатын астатта адрестік терапияда қолданылуы мүмкін көптеген изотоптар бар.

Сирек жер элементтерінің радиоактивті изотоптарын пайдалана отырып, жаңа радиофармацевтикалық препараттарды әзірлеу емдеу әдістерін жетілдіруге және пациенттердің нәтижелерін жақсартуға уәде береді. Қосымша зерттеулер мен жетістіктермен бұл изотоптар терапевтік медицинаның болашағында шешуші рөл атқаруы мүмкін. Бұл зерттеу жұмысы ССР-К реакторында реакция (n, γ) арқылы ⁹⁰Y, ¹⁴¹Ce, ¹⁴⁷Nd, ¹⁵³Sm, ¹⁶⁵Dy, ¹⁶⁶Ho, ¹⁶⁹Tm, ¹⁷⁵Yb, ¹⁷⁷Yb, ¹⁷⁷Lu сияқты радиоизотоптарды алу мүмкіндігін бағалауға мүмкіндік береді.

1. Moding E.J., Kastan M.B., Kirsch D.G. Strategies for optimizing the response of cancer and normal tissues to radiation. Nat Rev Drug Discov. – 2013. – Vol. 12(7). – P. 526–542. https://doi.org/10.1038/nrd4003

2. Qaim S. M. Therapeutic radionuclides and nuclear data // Radiochimica Acta. – 2001. – Vol. 89(4-5). – P. 297–302. https://doi.org/10.1524/ract.2001.89.4-5.297

3. Yeong C.H., Cheng M.H., Ng K.H. Therapeutic radionuclides in nuclear medicine: current and future prospects. J Zhejiang Univ Sci B. – 2014. – Vol. 15(10). – P. 845– 863. https://doi.org/10.1631/jzus.B1400131

4. Nikolova E, Tonev D, Zhelev N, Neychev V. Prospects for Radiopharmaceuticals as Effective and Safe Therapeutics in Oncology and Challenges of Tumor Resistance to Radiotherapy. Dose Response. – 2021. – Vol. 19(1) – P. 19(1). https://doi.org/10.1177/1559325821993665

5. Gudkov S.V., Shilyagina N.Y., Vodeneev V.A., Zvyagin A.V. Targeted Radionuclide Therapy of Human Tumors. Int J Mol Sci. – 2015. – Vol. 17(1). – P. 33. https://doi.org/10.3390/ijms17010033

6. Абишев М.Е., Нуршаева Ф.С. Введение Радионуклидная диагностика – один из оценки функционального состояния различных органов и систем организма с помощью диагностики – метод функциональной визуализации, определения испускаемого ими излучения. Казахский НИИ онкологии и радиологии // Вестник. Серия физическая. – 2017. – Том 3(62). – С. 68–72.

7. https://atom.kaeri.re.kr/nuchart

8. https://periodictable.com/Isotopes/064.158/index.full.prod.html

9. https://wwwndc.jaea.go.jp/cgibin