СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ОҢТҮСТІК БӨЛІГІНДЕГІ КОНСЕРВАЦИЯЛАНҒАН УРАН ӨНДІРУШІ КӘСІПОРЫНДАР МЕН ЕЛДІ МЕКЕНДЕРДІ АЛДЫН АЛА БАРЛАП ЗЕРТТЕУ

Жұмыста Солтүстік Қазақстан облысының (СҚО) оңтүстік бөлігіндегі консервацияланған уран өндіруші кәсіпорындарды (КУӨК) және оларға іргелес елді мекендерді алдын ала барлау бойынша зерттеу деректері келтіріледі. ЭДҚ мәндерінің деңгейі бойынша халықтың осы учаскелерде ауық-ауық болуына КУӨК учаскелері радиациялық қауіп төндірмейтіні көрсетілген. Ерекшелік Грачевскoe КУӨК байқалды, мұндағы зерттеу кезінде ЭДҚ мәні 14,0 мкЗв/сағ дейін жетті. Елді мекендерде ЭДҚ мәндері 0,1-ден 0,5 мкЗв/сағ дейін құбылды. Автожолдардың трассаларныда жоғары мәндер байқалды. Тоқсан би кентінде радонның ЭТКБ белгіленген нормативтік мәндерінің айтарлықтай артуы байқалды. Новокраинка кентінде радонның ЭТКБ болмашы түрде ғана артқаны анықталды. Ауыз сумен жабдықтау көздерінде ²³⁸U құрамының 4 ШРШ-ға дейін артуы анықталды. Табиғи сулардағы ²³⁸U бойынша 5 ШРШ-ға дейін артуы анықталды. Жиынтық альфа-белсенділік бойынша 15 ШРШ-ға дейінгі деңгейде асып кетулер байқалды. Табиғи суларда 10 ШРШ-ға дейін артқаны байқалды. Алдын ала барлау бойынша зерттеу кезінде алынған деректерді талдау нәтижелері бойынша егжей-тегжейлі зерттеу үшін Грачевское КУӨК және Новокраинка елді мекені таңдалып алынды. 

1. Отчет по мероприятию «Изучение радиационной обстановки на территории Республики Казахстан. Обеспечение радиационной безопасности» (результаты работ за период 2004-2008гг.) // Республиканская бюджетная Программа № 01. – Алматы, 2008 г.

2. СТ РК ГОСТ Р 51592-2003. Вода. Общие требования к отбору проб. – Астана: Комитет по стандартизации, метрологии и сертификации, 2003. – 37с.

3. ГОСТ 31861-2012. Вода. Общие требования к отбору проб. – Москва: Стандартинформ, 2013. – 60 с.

4. ГОСТ 17.1.5.01-80. Охрана природы. Гидросфера. Общие требования к отбору проб донных отложений водных объектов для анализа на загрязненность. – Москва: ИПК Издательство стандартов, 2002. – 6 с.

5. ГОСТ 17.4.3.01-2017. Охрана природы. Почвы. Общие требования к отбору проб. – Москва: Стандартинформ, 2018. – 4 с.

6. ГОСТ 26449.1-85 Установки дистилляционные опреснительные стационарные. Методы химического анализа соленых вод. – Москва, 1987.

7. Активность радионуклидов в объемных образцах. Методика выполнения измерений на гамма-спектрометре: МИ 2143-91. – Введ. 1998-06-02. – Рег. № 5.06.001.98. – М.: НПО ВНИИФТРИ, 1991. – 18 с.

8. МВИ KZ 07.00.03104-2015. Суммарная альфа- бета- активность природных вод (пресных и минерализованных). Подготовка проб и выполнение измерений. Методика радиационного контроля. М.: ФГУП «ВИМС». 2013. – 31 с.

9. Гигиенические нормативы к обеспечению радиационной безопасности: утв. приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 02 августа 2022 г. № ҚР ДСМ-71.

10. Санитарные правила «Санитарно-эпидемиологические требования к водоисточникам, местам водозабора для хозяйственно-питьевых целей, хозяйственно-питьевому водоснабжению и местам культурно-бытового водопользования и безопасности водных объектов» / Утверждены приказом министра национальной экономики Республики Казахстан от 16 марта 2015 года – № 209.