«АҚТАН-БЕРЛІ» АЛАҢЫНДА ӨСІМДІК ЖАМЫЛҒЫСЫН ЖӘНЕ ОНДАҒЫ РАДИОНУКЛИДТЕРДІҢ ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ
https://doi.org/10.52676/1729-7885-2024-1-80-88
Аннотация
Мақалада «Ақтан-Берлі» алаңындағы өсімдік жамылғысының сипаттамасы, оның ішінде табиғи (40K, 232Th, 226Ra) және жасанды (137Cs, 90Sr, 241Am, 239+240Pu, 3Н) радионуклидтердің құрамы келтірілген. Алаңның өсімдік жамылғысы батыста төмен таулы экожүйелермен, сондай-ақ ежелгі аллювиалды және қазіргі аллювиалды жазықтармен шектесетін биік ұсақ шоқылардың экожүйелерімен ұсынылатыны анықталды. 3Н радионуклидтің бос судағы (ТСВ) және органикалық құрамдас бөлігіндегі (ОСТ) құрамы пайдаланылатын аппаратуралық-әдістемелік қамтамасыз етуді анықтау шегінен төмен (<8 Бк/кг). Табиғи радионуклидтердің шоғырлануы, атап айтқанда Қазақстан топырақтарына тән болып табылады. Өсімдіктердегі 90Sr меншікті белсенділік диапазоны <0,7-ден 6,7 Бк/кг-ға дейін, 137Cs – <0,6-дан 1,1 Бк/кг-ға дейін, 241Am және 239+240Pu құрамы – көп жағдайда абсолютті түрде анықтау шегінен төмен (<0,2 Бк/кг). Өсімдіктердің сәулелену дозасының қуат мәндері қабылданған халықаралық критерийлерден төмен. Жалпы, «Ақтан-Берлі» алаңының аумағындағы өсімдік жамылғысындағы радионуклидтердің құрамы жемшөп өсімдіктерінің радиоактивті ластануының шекті рұқсат етілген деңгейінен едәуір төмен және зерттеліп жатқан аумақты шаруашылық қызметте пайдалану кезінде қауіп төндірмейді.
Авторлар туралы
Н. В. ЛарионоваҚазақстан
Курчатов
А. В. Топорова
Қазақстан
Курчатов
В. В. Полевик
Қазақстан
П. Е. Кривицкий
Қазақстан
Курчатов
Л. В. Тимонова
Қазақстан
Курчатов
Е. Н. Поливкина
Қазақстан
Курчатов
Л. Ф. Субботина
Қазақстан
Курчатов
М. Т. Абишева
Қазақстан
Курчатов
В. Н. Монаенко
Қазақстан
Курчатов
А. О. Айдарханов
Қазақстан
Курчатов
Әдебиет тізімі
1. Ядерные испытания в СССР: Цели. Общие характеристики. Организация ядерных испытаний СССР. Первые ядерные испытания / под. рук. В.Н. Михайлова; состав ред. И. А. Андрюшин, В. В. Богдан, С. А. Зеленцев [и др.]. – Т. 1. – Саров: РФЯЦ – ВНИИЭФ, 1997. – 286 с.
2. Ларионова, Н.В. Особенности накопления искусственных радионуклидов степными растениями на площадке «Опытное поле» бывшего СИП/ Н.В. Ларионова, С.Н. Лукашенко, А.Е. Кундузбаева [и др.]. // Вестник НЯЦ РК. – 2011. – Вып. 3(47). − С. 120–124. – Библиогр.: с. 124.
3. Ларионова, Н.В. Параметры накопления радионуклидов растениями в местах испытания боевых радиоактивных веществ на территории бывшего Семипалатинского испытательного полигона/ Н.В. Ларионова, С.Н. Лукашенко, Н.И. Санжарова // Радиация и риск. – 2013. – Т. 22, № 4 – С. 85–65. – Библиогр.: с. 65.
4. Polivkina, Ye.N. Assessment of the tritium distribution in the vegetation cover in the areas of underground nuclear explosions at the Semipalatinsk test site / Ye.N. Polivkina, N.V. Larionova, S.N. Lukashenko [et al.] // Journal of Environmental Radioactivity. – 2021. – Vol. 237. – 106705. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2021.106705
5. Ларионова, Н.В. Накопление радионуклидов Cs-137 и Sr-90 растениями на участке радиоактивных выпадений на территории Семипалатинского испытательного полигона/ Н.В. Ларионова, П.Е.Кривицкий, А.В. Топорова [и др]. // Вестник НЯЦ РК. – 2022. – Вып. 3 (91). – С. 26–30.– Библиогр.: с. 29–30. https://doi.org/10.52676/1729-7885-2022-3-26-30
6. Larionova, N.V. Transfer parameters of radionuclides from soil to plants at the area of craters produced by underground nuclear explosions at the Semipalatinsk test site/ N.V. Larionova, S.N. Lukashenko, O.N. Lyakhova [et al.]. // Journal of Environmental Radioactivity. – 2021. – Vol. 237 (1–2). – 106684. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2021.106684
7. Larionova, N.V. Transfer of radionuclides to plants of natural ecosystems at the Semipalatinsk Test Site/ N.V. Larionova, S.N. Lukashenko, A.M. Kabdyrakova [et al.]. // Journal of Environmental Radioactivity. – 2018. − Vol. 186. − P. 63–70.
8. Янкаускас А.Б. Влияние трития на морфо-анатомическую структуру растений вида тростник обыкновенный (Phragmites australis)/ А.Б. Янкаускас, Н.В. Ларионова, А.Н. Шатров // Радиация и риск. – 2021. – Т. 30, № 2. – С. 133–145. – Библиогр.: с. 144–145. https://doi.org/10.21870/0131-3878-2021-30-2-133-145
9. Полевая геоботаника: в 5 т. / АН СССР. Ботан. ин-т им. В. Л. Комарова; под общ. ред. Е.М. Лавренко, А.А. Корчагина. – М., Ленинград: Наука, 1959-1976. (Т. 1, 1959. – 444 с.; Т. 2, 1960. – 500 с.; Т. 3, 1964. – 530 с.; Т. 4, 1972. – 336 с.; Т. 5, 1976. – 320 с.).
10. Инструкция и методические указания по наземному обследованию радиационной обстановки на загрязненной территории: утв. Межведомственной комиссией по радиационному контролю природной среды при Госкомгидромете СССР. – М., 1989.
11. Larionova, N.V. Plants as indicators of tritium concentration in ground water at the Semipalatinsk test site / N.V. Larionova, S.N. Lukashenko, O.N. Lyakhova [et al.]. // Journal of Environmental Radioactivity. – 2017. – Vol. 177. – P. 218–224. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2017.06.032
12. Республиканская бюджетная программа 036 «Развитие атомных и энергетических проектов», подпрограмма 101 «Обеспечение радиационной безопасности на территории Республики Казахстан», мероприятие 1 «Обеспечение безопасности бывшего Семипалатинского испытательного полигона»: отчет по 036 программе (информац.) / филиал Ин-т. рад. безоп. и экологии РГП НЯЦ РК; рук. работ Умаров М.А.; уч. секретарь Ларионова Н.В. – Курчатов, 2019. – 115. – Библиогр.: с. 114–115.
13. ҚР СТ ISO 9698-2022. Качество воды. Тритий. Метод определения активности с помощью жидкостно-сцинтилляционного счета.− Введ. 2023-07-01. – Астана: Госстандарт, 2022. – 29 с.
14. Активность радионуклидов в объемных образцах. Методика выполнения измерений на гамма-спектрометре: МИ 2143-91. – Введ. 1998-06-02. – Рег. № 5.06.001.98. − М.: НПО ВНИИФТРИ, 1991. – 17 с.
15. Методика определения содержания искусственных радионуклидов плутония-(239+240), стронция-90 в объектах окружающей среды (почвах, грунтах, донных отложениях и растениях)». – Алматы: РГП ИЯФ МЭ РК, 2021. – 26 с.
16. Инновационный патент РК. № 29721. Установка для извлечения воды из образцов/ Лукашенко С.Н., Ларионова Н.В., Зарембо В.П.; заявитель и патентообладатель РГП «Национальный ядерный центр Республики Казахстан»; опубл. 15.04.2015, Бюл. № 4. – 4 с.: ил.
17. Титаева, Н.А. «Ядерная геохимия» / Н.А. Титаева. − М., 2000. – С. 185, 186, 202, 207.
18. Куликов, И.В. Радиоэкология почвенно-растительного покрова / И.В. Куликов, И.В. Молчанова, Е.Н. Караваева. – Свердловск: УрО АН СССР, 1990. – С. 40.
19. Полузеров, Н.А. Геохимия и минералогия пустынностепных почв Казахстана/ Н.А. Полузеров, И.А. Ассинг, Н.П. Андреева. – Алматы: Наука, 1975. − С. 117.
20. Учебно-методическое руководство по радиоэкологии и обращению с радиоактивными отходами для условий Казахстана: проект К-112 (МНТЦ). – Алматы: ОАО «Волковгеология», 2002. – 304 с.
21. Quantification of radionuclide transfer in terrestrial and freshwater environments for radiological assessments // IAEA TECDOC-1616. – Vienna: IAEA, 2009. – 163 p.
22. Environmental Protection – the Concept and Use of Reference Animals and Plants // ICRP. – 2008. – Vol. 38, No. 4–6. – ICRP Publication 108. – 344 p.
23. Andersson, P. Numerical benchmarks for protecting biota from radiation in the environment: proposed levels, underlying reasoning and recommendations/ P. Andersson, K. Beaugelin-Seiller, N. Beresford [et al.] // PROTECT Deliverable 5. EC contract number: 036425 (FI6R). – 2008. – 112 p.
24. Крышев, И.И. Радиационная безопасность окружающей среды: необходимость гармонизации российских и международных нормативно-методических документов с учетом требований федерального законодательства и новых международных основных норм безопасности ОНБ-2011 / И.И. Крышев, Т.Г. Сазыкина // Радиация и риск. – 2013.– Т. 22, № 1. – С. 47–61.
Қосымша файлдар
Рецензия
Дәйектеу үшін:
Ларионова Н.В., Топорова А.В., Полевик В.В., Кривицкий П.Е., Тимонова Л.В., Поливкина Е.Н., Субботина Л.Ф., Абишева М.Т., Монаенко В.Н., Айдарханов А.О. «АҚТАН-БЕРЛІ» АЛАҢЫНДА ӨСІМДІК ЖАМЫЛҒЫСЫН ЖӘНЕ ОНДАҒЫ РАДИОНУКЛИДТЕРДІҢ ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ. ҚР ҰЯО жаршысы. 2024;(1):80-88. https://doi.org/10.52676/1729-7885-2024-1-80-88
For citation:
Larionova N.V., Toporova A.V., Polevik V.V., Krivitskiy P.E., Timonova L.V., Polivkina E.N., Subbotina L.F., Abisheva M.T., Monaenko V.N., Aidarkhanov A.O. STUDY OF THE PLANT COVER AND CONTENTS OF RADIONUCLIDES AT THE AKTAN-BERLI SITE. NNC RK Bulletin. 2024;(1):80-88. (In Russ.) https://doi.org/10.52676/1729-7885-2024-1-80-88