Preview

ҚР ҰЯО жаршысы

Кеңейтілген іздеу

СЕМЕЙ СЫНАҚ ПОЛИГОНЫ АУМАҒЫНДАҒЫ СУ АЙДЫНДАРЫНДАҒЫ ӨСІМДІКТЕРДІҢ ДОЗАЛЫҚ ЖҮКТЕМЕЛЕРІН БАҒАЛАУ

https://doi.org/10.52676/1729-7885-2024-2-156-165

Толық мәтін:

Аңдатпа

Жұмыста Семей сынақ полигоны (ССП) аумағының техногендік және табиғи шығу тегі су айдындарында өсетін өсімдіктердің (су, ауа-су және жағалау) сәулелену дозаларын есептеу нәтижелері келтірілген. Сәулелену дозасының максималды жиынтық қуаты жерасты ядролық сынақтарын жүргізу кезінде штаттан тыс жағдайлардың нәтижесінде пайда болған техногендік су айдындарының жағалаудағы өсімдіктері үшін тәулігіне 0,078 мГр құрады. Консервативті бағалау шеңберінде сәулелену дозасының максималды жиынтық қуаты экскавациялық жарылыстар нәтижесінде пайда болған техногендік су айдындарының су өсімдіктері үшін тәулігіне 1,3 мГр құрады. Осы өсімдік түрлері үшін тәулігіне 0,01-10 мГр доза қуаттылығының диапазоны үшін радиологиялық қорғау жөніндегі халықаралық комиссияның басылымында қандай да бір әсердің көрінісі бойынша ақпараттың жоқтығы туралы айтылады. Алынған мәліметтер негізінде ССП су айдындарын радиоэкологиялық зерттеу негізінде есептелген өсімдіктердің сәулелену дозалары әртүрлі әдеби деректер бойынша «шекті дозаның» шекті деңгейінен едәуір төмен екендігі анықталды. Алынған нәтиже ССП аумағындағы су айдындарының экожүйесінің жай-күйіне қауіптің (қатердің) жоқтығын көрсетеді.

Авторлар туралы

А. К. Айдарханова
ҚР ҰЯО РМК «Радиациялық қауіпсіздік және экология институты» филиалы
Қазақстан

Курчатов



А. В. Топорова
ҚР ҰЯО РМК «Радиациялық қауіпсіздік және экология институты» филиалы
Қазақстан

Курчатов



А. С. Мамырбаева
ҚР ҰЯО РМК «Радиациялық қауіпсіздік және экология институты» филиалы
Қазақстан

Курчатов



Н. В. Ларионова
ҚР ҰЯО РМК «Радиациялық қауіпсіздік және экология институты» филиалы
Қазақстан

Курчатов



Әдебиет тізімі

1. Алексахин Р.М., Фесенко С.В. Радиационная защита окружающей среды: антропоцентрический и экоцентрический принципы // Радиац. биология. Радиоэкология. – 2004. – Т. 44, –№ 1. – С. 93–103.

2. Спиридонов С.И., Нуштаева В.Э. Неопределённости в оценке радиационного воздействия на биоту в районах расположения объектов использования атомной энергии // Радиация и риск. – 2021. – Т. 30. – № 3. – С. 112–123. https://doi.org/10.21870/0131-3878-2021-30-3-112-123

3. Radiation protection and safety of radiation sources: International Basic Safety Standards. IAEA Safety Standards Series No. GSR Part 3. Vienna, IAEA, 2014. – 436 p.

4. ICRP, 2014. Protection of the environment under different exposure situation. ICRP Publication 124. Ann. ICRP. – 2014. – Vol. 43. – No. 1. – P. 1–58.

5. Карпенко Е.И., Спиридонов С.И. Расчет дозовых нагрузок на биоту в районе расположения уранодобывающего предприятия на основе комплекса дозиметрических моделей // Вестник Российской Академии естественных наук. Экология. –2012. – № 4. – С. 52–59.

6. Kryshev A.I., Sazykina T.G. Comparative analysis of doses to aquatic biota in water bodies impacted by radioactive contamination // Journal of Environmental Radioactivity. – 2012. – Vol. 108. – P. 9–14. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2011.07.013

7. Kryshev I.I., Sazykina T.G., Beresford N.A. Effects on wildlife // Chernobyl – Catastrophe and Consequences / Eds. J.T. Smith and N.A Beresford. Chichester: Springer Praxis Publishing Ltd. – 2005. – P. 267–287.

8. Гудков Д.И. Формирование дозовых нагрузок и эффекты хронического радиационного воздействия у водной биоты в Чернобыльской зоне отчуждения / Д.И. Гудков, А.Е. Каглян, Н.Л. Шевцова, Н.А. Поморцева, С.И. Киреев, К.Д. Ганжа, А.А. Явнюк, В.В. Беляев, Е.В. Дзюбенко, В.В. Павловский // Сахаровские чтения 2020 года: экологические проблемы XXI века: материалы 20-й международной научной конференции, 21–22 мая 2020 г., г. Минск, Республика Беларусь; под ред. д-ра ф.-м. н., проф. С. А. Маскевича, к. т. н., доцента М. Г. Герменчук. – Минск: ИВЦ Минфина. – 2020. – Ч. 1.– С. 338–341.

9. Шевцова Н.Л., Гудков Д.И. Цитогенетические нарушения у тростника обыкновенного Phrágmites austrális в водоемах Чернобыльской зоны отчуждения // Гидробиологический журнал. – 2012. – Т. 48. – № 6. – С. 99–113.

10. Сазыкина Т.Г., Крышев А.И., Крышев И.И. Моделирование радиоэкологических процессов в окружающей среде. – М.: ООО «Маска». – 2022. – С. 199–229.

11. Крышев И.И., Крышев А.И. Сравнительная оценка дозы облучения гидробионтов от радиационных аварий на АЭС «Фукусима» и Чернобыльской АЭС // Известия вузов. Ядерная энергетика. – 2011. – № 3. – С. 84–91.

12. Тряпицына Г.А., Андреев С.С., Осипов Д.И., Иванов И.А., Александрова О.Н., Костюченко А.В., Пряхин Е.А., Аклеев А.В. Оценка радиационного воздействия на гидробионтов некоторых специальных промышленных водоемов ПО «Маяк» // Радиационная биология. Радиоэкология. – 2012. – Т. 52. – № 2. – С. 207–214

13. Пряхин Е.А. Применение пакета ERICA Assessment Tool для расчета мощности дозы для биоты специальных промышленных водоёмов ПО «Маяк» / Пряхин Е.А., Атаманюк Н.И., Осипов Д.И., Тряпицына Г.А., Андреев С.С., Шапошникова И.А., Стяжкина Е.В., Обвинцева Н.А., Алдибекова А.Е., Могильникова Н.И., Тюхай М.В., Перетыкин А.А., Гераськин С.А., Аклеев А.В. // Радиоэкологические последствия радиационных аварий: к 35-ой годовщине аварии на ЧАЭС: Материалы Междунар. науч.-практич. конф. ФГБНУ «Всероссийский научно-исследовательский институт радиологии и агроэкологии», 22-23 апреля 2021 г., Обнинск, Россия, 2021. – С. 303–305.

14. Ракитский В.Н., Бондарева Л.Г., Федорова Н.Е. Расчет дозы облучения для некоторых компонентов пищевой цепочки пресноводной экосистемы реки Енисей в период деятельности предприятия ядерно-топливного цикла – Горно-химического комбината, г. Красноярск // Радиационная гигиена. – 2018. – Т. 11. – № 3, – С. 22–29. https://doi.org/10.21514/1998-426Х-2018-11-3-22-29

15. Лунёва К.В. Современные дозовые нагрузки на население и речную биоту в районе расположения Сибирского химического комбината (2000–2010 гг.) / К.В. Лунёва, А.И. Крышев, А.Ю. Пахомов, И.А. Пахомова // Радиация и риск. – 2012. – Т. 21. – № 4. – С. 24–30.

16. Нилова Е.К. Оценка радиационного воздействия на биоту при эксплуатации Белорусской атомной электростанции: автореф. дис. … канд. биол. наук / Нилова Екатерина Константиновна; Международный государственный экологический университет имени А.Д. Сахарова. – Минск, 2012. – 25 с.

17. Переволоцкая Т.В., Переволоцкий А.Н., Спиридонов С.И. Кластерный анализ для оценки радиационного воздействия штатных выбросов АЭС на биоту / Радиация и риск. – 2018. – Т. 27. – № 1. – С. 43–52. https://doi.org/10.21870/0131-3878-2018-27-1-43-52

18. Нуштаева В.Э. Оценка дозы облучения представительных организмов биоты в районе размещения АЭС с ВВЭР-1200 / В.Э. Нуштаева, С.И. Спиридонов, Р.А. Микаилова, Е.И. Карпенко, С.Н. Нуштаев // Атомная энергия. – 2020. – Т. 128. – Вып. 4. – С. 232–238.

19. Aidarkhanova А.K. Radionuclide transport in the “sediments – water – plants” system of the water bodies at the Semipalatinsk test site / A.K. Aidarkhanova, S.N. Lukashenko, N.V. Larionova, V.V. Polevik // Journal of Environmental Radioactivity. – 2018. – Vol. 184–185. – P. 122–126. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2018.01.014

20. Айдарханова A.K. Современные уровни загрязнения и характер распределения радионуклидов в системе “вода-донные отложения” водных объектов территории Семипалатинского испытательного полигона и прилегающих территорий / А.К. Айдарханова, С.Н. Лукашенко // Радиационная биология. Радиоэкология. – Москва, 2017. – Том 57. – № 3. – С. 286–296. https://doi.org/10.7868/S0869803117030067

21. Spiridonov S.I. Regulatory radiation risks for the population and natural objects within the Semipalatinsk test site / S.I. Spiridonov, V.L. Tetenkin, M.K. Mukusheva, I.E. Epifanova // Radioprotection. – 2009. – Vol. 44. – No. 5. – P. 251–257. https://doi.org/10.1051/radiopro/20095049

22. Субботин С.Б. Оценка дозовых нагрузок для различных поведенческих сценариев на территории «Атомного озера» / С.Б. Субботин, А.О. Айдарханов, Е.В. Романенко, А.В. Топорова, В.И. Супрунов, М.Р. Актаев // Вестник НЯЦ РК. – 2023. – No. 1. – С. 55–60. https://doi.org/10.52676/1729-7885-2023-1-55-60

23. Папченков В.Г. О классификации макрофитов водоемов и водной растительности // Экология. – 1985. – № 6. – С. 8–13.

24. Методические рекомендации Р52.18.820-2015. Оценка радиационно-экологического воздействия на объекты природной среды по данным мониторинга радиационной обстановки. – Обнинск, 2015. – 60 с.

25. ICRP. Dose Coefficients for Non-human Biota Environmentally Exposed to Radiation. ICRP Publication 136. Annals of the ICRP. – 2017. – Vol. 46. – P. 51–126.

26. Айдарханова A.K. Перераспределение радионуклидов в водных объектах техногенного происхождения Семипалатинского испытательного полигона / Айдарханова A.K., Ларионова Н.В., Дашук А.Л. // Вестник НЯЦ РК. – 2019. – № 3 (79). – С. 147–155.

27. Aidarkhanova A. The character of radionuclide contamination of natural lakes at the territory of the Semipalatinsk test site / A. Aidarkhanova, N. Larionova, Zh. Tleukanova, A. Mamyrbaeva, R. Ermakova, Yu. Svetacheva, M. Aktayev, A. Panitskiy // Journal of Environmental Radioactivity. – 2022. – Vol. 255. – P. 107041. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2022.107041

28. ICRP. Environmental Protection: the Concept and Use of Reference Animals and Plants. ICRP Publication 108. Annals of the ICRP. – 2008. – Vol. 38. – 242 p.

29. Крышев И.И., Сазыкина Т.Г. Радиационная безопасность окружающей среды: необходимость гармонизации российских и международных нормативно-методических документов с учетом требований федерального законодательства и новых международных основных норм безопасности ОНБ-2011. Радиация и риск. – 2013. – Том 22. – № 1. – С. 47–61

30. Andersson P., Beaugelin-Seiller K., Beresford N.A. et al. Numerical benchmarks for protecting biota from radiation in the environment: proposed levels, underlying reasoning and recommendations. PROTECT Deliverable 5. EC contract number: 036425 (FI6R). – 2008. – 112 p.


Рецензия

Дәйектеу үшін:


Айдарханова А.К., Топорова А.В., Мамырбаева А.С., Ларионова Н.В. СЕМЕЙ СЫНАҚ ПОЛИГОНЫ АУМАҒЫНДАҒЫ СУ АЙДЫНДАРЫНДАҒЫ ӨСІМДІКТЕРДІҢ ДОЗАЛЫҚ ЖҮКТЕМЕЛЕРІН БАҒАЛАУ. ҚР ҰЯО жаршысы. 2024;(2):156-165. https://doi.org/10.52676/1729-7885-2024-2-156-165

For citation:


Aidarkhanova A.K., Toporova A.V., Mamyrbayeva A.S., Larionova N.V. ASSESSMENT OF DOSE LOADS OF WATER BODIES PLANTS AT THE SEMIPALATINSK TEST SITE TERRITORY. NNC RK Bulletin. 2024;(2):156-165. (In Russ.) https://doi.org/10.52676/1729-7885-2024-2-156-165

Қараулар: 257


ISSN 1729-7516 (Print)
ISSN 1729-7885 (Online)