ДАЛА ӨРТІНЕ ҚАРСЫ ОПТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЖЫЛУ МОДЕЛЬДЕРІ: ҰҰА МЕН ТЕЛЕМЕТРИЯ ИНТЕГРАЦИЯСЫ

Бұл мақалада Қазақстан Республикасындағы орман және дала өрттерінің өзекті мәселелері, олардың жиілігінің артуы, экожүйелер мен экономикаға, сондай-ақ адам қауіпсіздігіне әсері қарастырылды. Өрттерді бақылау мен басқаруда заманауи технологияларды, соның ішінде ұшқышсыз ұшу аппараттарын (ҰҰА) пайдалану қажеттілігі талқыланады. Компьютерлік бағдарламалауда физикалық құбылыс ретінде жылу процесін модельдеу үшін Стефан-Больцман заңының математикалық формуласы қолданылды. Python бағдарламасындағы есептеулер нәтижесінде жылу ағынының қашықтық пен түтін коэффициентіне тәуелділігі расталды. Зерттеу барысында өртті ерте ескерту үшін оптикалық және жылулық көрсеткіштерді бағалау әдістемесіне негізделген жылу сәулеленуін есептеу нәтижелері алынған. ҰҰА мен телеметрия интеграциясының өрт жағдайларын бақылауды жақсартатыны, нақты уақытта ақпаратты жедел алу арқылы өртті болжау дәлдігін арттыратыны көрсетілді. Бұл тәсіл экожүйелер мен адамдардың өмірін қорғаудың маңызды әдісі ретінде ұсынылады.

1. J. A. Smith and L. B. Jones, Дала өрттерін басқарудағы қашықтықтан зондтау: қолдану және жетістіктер // Экологиялық менеджмент журналы. – 2020. – Vol. 256. – Art. No. 109961. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2019.109961

2. Kursiv Media, «Елімізде соңғы үш жылда 2251 орман өрті тіркелген». – 2023. https://kz.kursiv.media/kk/202306-12/elimizde-songghy-uesh-zhylda-2251-orman-oertitirkelgen/

3. Makat Tynysy, «Дала өртінің алдын алу керек». – 2023. https://maqat-tynysy.kz/zhanalyqtar/audan/dala-ortininaldyn-alu-kerek.html.

4. Y. Zhang and H. Zhang, Орман өрттерін бақылау және басқару үшін ұшқышсыз ұшу аппараттарын пайдалану: Шолу // Халықаралық Қашықтықтан Зондтау Журналы. – 2019. – Vol. 40, No. 12. – P. 4694– 4715. https://doi.org/10.1080/01431161.2019.1589703

5. Kazinform, «Қазақстанның қай өңірлерінде орман өрті жиі болады». – 2023. https://kaz.inform.kz/news/kazakstannyn-kay-onirlerindeorman-orti-zhii-bolady_a4057729

6. H. Balzter and B. A., Өртті бағалау үшін оптикалық және термиялық қашықтықтан зондтау: әдістемелері мен қолданылуы // Қоршаған ортаны қашықтықтан зондтау. – 2021. – Vol. 255. – Art. No. 112278. https://doi.org/10.1016/j.rse.2021.112278

7. F. N. Kogan, Дала өрттерін спутниктік бақылау: жаңа тәсіл // Жерді бақылау және қашықтықтан зондтауды қолдану. – 2019. – Vol. 48. –P. 145–152. https://doi.org/10.1016/j.eoear.2019.06.005

8. W. Liu and Z. Zhou, Өртті анықтау мен басқарудағы ұшқышсыз ұшу аппараттарының (ҰҰА) рөлі: Шолу // Өрт Технологиясы. – 2020. – Vol. 56, No. 3. – P. 971– 992. https://doi.org/10.1007/s10694-019-00941-6

9. C. Karki and T. Parker, Ұшқышсыз ұшу аппараттарындағы өртті анықтау үшін термиялық бейнелеуді интеграциялау // Жағдайлық зерттеу, Датчиктер. – 2021. – Vol. 21, No. 9. – Art. No. 3060. https://doi.org/10.3390/s21093060.

10. J. P. Boulanger and D. Fortin, Өрттің таралуын болжау: қазіргі әдістер мен технологияларға шолу // Орман экологиясы және басқару. – 2018. – Vol. 410. – P. 167–177, 2018. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2017.10.009

11. C. Chu and H. T., Орман өрттерін термиялық қашықтықтан зондтаудағы жетістіктер: технологиялар және қолдану // Халықаралық қолданбалы жерді бақылау және геоақпараттық журнал. – 2022. – Vol. 105. – Art. No. 102556. https://doi.org/10.1016/j.jag.2021.102556