СОҚА ТІСТЕРІН ӨНДІРУ ҮШІН ҚОЛДАНЫЛАТЫН 45 МАРКАЛЫ БОЛАТТЫҢ ЭЛЕКТРОЛИТТІК-ПЛАЗМАЛЫҚ ҚАТАЙТУДАН КЕЙІНГІ МЕХАНИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ

Бұл жұмыста электролиттік-плазмалық қатайтудан (EПҚ) кейінгі 45 болаттан жасалған тырма тістерінің тозуға төзімділігінің әсері зерттеледі. ЭПҚ-дан кейінгі үлгілердің микроқаттылығы 2–2,5 есе артады, ал тозу коэффициенті үш есе азаяды. Пайдалану жағдайында тырма тістерінің мінез-құлқын бағалау үшін COMSOL Multiphysics ортасында сандық модельдеу жүргізілді. Арчард заңына сәйкес қолданылған модель тырма тісінің ауыр саздақпен әрекеттескен кездегі байланыс кернеулерін есептеуге, сондай-ақ әртүрлі жүктеме режимдеріндегі тозудың қалыңдығы мен көлемін болжауға мүмкіндік берді. Тозуды есептеу үшін байланыс кернеуінің есептелген мәндері (көлденеңінен қозғалғанда 4,58·10⁷ Н/м² және топыраққа батырылған кезде 5,31·10⁸ Н/м²) пайдаланылды. Есептеу нәтежиелері көрсеткендей, қатайтылған соқа тістері тозудың едәуір аз мөлшерін көрсетеді (≈11,7–11,8 мм³/км), ал EПҚ жоқ бастапқы 45 маркалы болат үшін бұл көрсеткіш ≈79 см³/км құрайды. Зерттеу нәтижелері бойынша электролиттік-плазмалық қатайтудан кейінгі тырма тістерінің тозуы төмендегенін, олардың пайдалану ресурстарын арттыратынын және табиғи сынақтарсыз қызмет ету мерзімін болжауға мүмкіндік беретінін растайды. Ұсынылған қатайту әдісі ауылшаруашылық техникасында қолдану үшін перспективті болып табылады, өйткені соқалардың беріктігін арттырып қана қоймай, сонымен қатар пайдалану шығындарының төмендеуіне ықпал етуі мүмкін.

1. Акимбекова Г. У., Никитина Г. А. Приоритетные направления развития агропромышленного комплекса Казахстана //Проблемы агрорынка. – 2020. – №. 4. – С. 13–23

2. Крупин А. Е., Маслов И. М., Маслов М. М. Анализ отказов и неисправностей рабочих органов зубовых борон и способы повышения их ресурса // Традиционная и инновационная наука: история, современное состояние, перспективы: Сборник статей. – 2018. – С. 55.

3. Рахадилов Б. К. и др. Повышение трибологических свойств углеродистых сталей с помощью электролитно-плазменного упрочнения // Новые функциональные материалы, современные технологии и методы исследования. – 2018. – С. 77–79.

4. Рахадилов Б. и др. Применение электролита на основе карбоната натрия для упрочнения электролитно-плазменной поверхности Стали 45 // Вестник Университета Шакарима. Серия технические науки. – 2024. – №. 3 (15). – С. 414–424.

5. Кусаинов Р. К. и др. Применение электролитно-плазменного упрочнения для улучшения свойств деталей машины из Стали 45 // Вестник Университета Шакарима. Серия технические науки. – 2024. – №. 3 (15). – С. 62–70.

6. Rakhadilov B. et al. The impact of technological parameters of electrolytic-plasma treatment on the changes in the mechano-tribological properties of steel 45 // AIMS Materials Science. – 2024. – Т. 11. – No. 4.

7. Archard, J.F. Contact and Rubbing of Flat Surfaces. Journal of Applied Physics. – 1953. – Vol. 24. – P. 981–988. https://doi.org/10.1063/1.1721448.

8. Suebsuk J., Horpibulsuk S., Liu M. D. Modified Structured Cam Clay: A generalised critical state model for destructured, naturally structured and artificially structured clays // Computers and Geotechnics. – 2010. – Т. 37. – No. 7–8. – P. 956–968.

9. Морозов А. В. и др. Исследование изменения структуры и трибологических свойств поверхности протекторных резин в процессе трения // Поверхность. Рентгеновские, синхротронные и нейтронные исследования. – 2018. – № 11. – С. 59–69 .

10. Rakhadilov B. et al. Electrolyte-plasma surface hardening of hollow steel applicator needles for point injection of liquid mineral fertilizers // AIMS Materials Science. – 2024. – T. 11. – No. 2.

11. Рахадилов Б. К., Кожанова Р. С., Курметжанова Ж. К. Изменение трибологических свойств стали 30ХГСА при термической обработке // Актуальные научные исследования. – 2022. – P. 214–217.

12. Satbayeva Z. et al. Electrolytic Plasma Nitriding of Medium-Carbon Steel 45 for Performance Enhancement // Crystals. – 2024. – Т. 14. – No. 10. – P. 895.

13. Федоров А. Д., Тимофеев М. Н., Пичхидзе С. Я. К вопросу последовательного титанирования и цементации стали 45 // Вестник Саратовского государственного технического университета. – 2022. – №. 3 (94). – С. 92–102.

14. Rakhadilov B. et al. Electrolyte-plasma surface hardening of hollow steel applicator needles for point injection of liquid mineral fertilizers // AIMS Materials Science. – 2024. – Т. 11. – No. 2. – P. 295–308.

15. Лужнов Ю. М. и др. Анализ видов изнашивания рабочих поверхностей деталей: учебно-методическое пособие // М.: Изд-во МАДИ. – 2018.

16. Преснов О. М. и др. Soil Mechanics, Bases and Foundations. – 2016.