ҚОРҒАУШЫ АНТИКОРРОЗИЯЛЫҚ MoCrN ЖАБЫНДАРЫНЫҢ ТРИБОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫН ЗЕРТТЕУ

MoCrN жабындарының трибологиялық сипаттамаларын зерттеуге бағытталған эксперименттік жұмыстар жүргізілді. Мұндай зерттеулерге қызығушылық, ең алдымен, олардың жоғары механикалық төзімділігімен ерекшеленетін антикоррозиялық қорғаныш жабындар ретінде қолдану әлеуетімен байланысты. Бұл жабындар болаттың пайдалану кезіндегі деградация процестеріне және тотығу мен аморфизацияны жылдамдататын жоғары температуралардың әсеріне төзімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Қорғаныш жабындарының оңтайлы құрамын таңдау арқылы болат конструкциялардың беттік қабаттарының тозуы мен деградациясын төмендетуге және үйкеліс кезінде олардың механикалық зақымдануға төзімділігін арттыруға болады. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, MoCrN жабындарын магнетрондық бүрку шарттарын өзгерту жабындардың құрамындағы эле менттердің арақатынасының өзгеруіне алып келеді, бұл өз кезегінде құрылымдық реттелген жабындардың қалыптасуын қамтамасыз етеді. Бұл процесс жабындардың қаттылығы мен тозуға төзімділігінің артуымен жақсы корреляцияланады. Алынған деректерге сәйкес, құрамдас бөліктердің арақатынасын өзгерту, яғни жабындардың кристалды және аморфты фазаларының арақатынасының өзгеруі, тозу жылдамдығының төмендеуіне әкеледі, бұл олардың сыртқы механикалық әсерлерге төзімділігінің артқанын көрсетеді. Трибологиялық сынақтар барысында жабындардың температуралық әсерлерге төзімділігін бағалау нәтижелері элементтік құрам мен кристалдылық дәрежесінің өзгеруінің жабындардың тозуға төзімділігін арттыруға ықпал ететінін көрсетті.

1. Fenker M. et al. Formation of solid lubricants during high temperature tribology of silver-doped molybdenum nitride coatings deposited by dcMS and HIPIMS //Coatings. – 2021. – Vol. 11, №. 11. – P. 1415.

2. Liu C. et al. Influence of copper on the compositions, microstructure and room and elevated temperature tribological properties of the molybdenum nitride film //Surface and Coatings Technology. – 2020. – Vol. 395. – P. 125811.

3. Gilewicz A., Warcholinski B., Murzynski D. The properties of molybdenum nitride coatings obtained by cathodic arc evaporation //Surface and Coatings Technology. – 2013. – Vol. 236. – P. 149-158.

4. Hudec T. et al. Tribological behaviour of Mo-SN solid lubricant coatings in vacuum, nitrogen gas and elevated temperatures //Surface and Coatings Technology. – 2021. – Vol. 405. – P. 126722.

5. Liu C. et al. Tribological properties of Mo2N films at elevated temperature //Coatings. – 2019. – Vol. 9, №. 11. – P. 734.

6. Wang J. et al. Nanostructured molybdenum nitride-based coatings: Effect of nitrogen concentration on microstructure and mechanical properties //Thin Solid Films. – 2019. – Vol. 682. – P. 82-92.

7. Polcar T., Parreira N. M. G., Cavaleiro A. Tribological characterization of tungsten nitride coatings deposited by reactive magnetron sputtering //Wear. – 2007. – Vol. 262, №. 5-6. – P. 655-665.

8. Рахадилов Б. К. и др. Исследование трибологических свойств детонационных покрытий на основе оксида алюминия и карбида вольфрама //Вестник НЯЦ РК. – 2023. – №. 3. – С. 168-173.

9. Liu Y., Shi J. Design of a smart protective coating with molybdate-loaded halloysite nanotubes towards corrosion protection in reinforced concrete //Cement and Concrete Composites. – 2024. – Vol. 147. – P. 105419.

10. Shuai W. et al. Preparation and characterization of La-doped Y3Al5O12 as a potential protective coating material against CMAS corrosion //Surface and Coatings Technology. – 2024. – Vol. 476. – P. 130188.

11. Thakran M., Lata S. Polybenzopyrrole/nano-alumina composite blend with zirconium silicate reinforced epoxy as protective coating to subside corrosion of carbon steel within a dilute NaCl solution //Journal of Molecular Structure. – 2024. – Vol. 1298. – P. 137068.

12. Belgroune A. et al. In Vitro Corrosion and Wear Investigation of Multifunctional TiAlMoN Sputtered Coatings on Cold-Sprayed SS316L //ACS Applied Engineering Materials. – 2024. – Vol. 2, №. 2. – P. 345-359.

13. Yang Q. Wear resistance and solid lubricity of molybdenum-containing nitride coatings deposited by cathodic arc evaporation //Surface and Coatings Technology. – 2017. – Vol. 332. – P. 283-295.

14. Yi B. et al. The influences of pulsed bias duty cycle on tribological properties of solid lubricating TiMoCN coatings //Vacuum. – 2020. – Vol. 180. – P. 109552.

15. Ibrahim K. et al. A first-principles study of the electronic, structural, and optical properties of CrN and Mo: CrN clusters //Ceramics International. – 2019. – Vol. 45, №. 14. – P. 17094-17102.

16. Кенжин Е. А. и др. Изучение вариации условий напыления на изменение механических характеристик MoCrN покрытий //Вестник НЯЦ РК. – 2024. – №. 2. – С. 120-127.