СЫЗЫҚТЫ ҮДЕТКІШ БОЙЫНША ШОЛУ

Термоядролық қондырғыларға сәйкес беті бар плазманың өзара әрекеттесуін зерттеу және оларды қабырғалық плазмаға модельдеу үшін пайдаланылатын плазманың стационарлық жүйелік симуляторларға шолу жүргізілді. Плазманың бетімен өзара әрекеттесуі Халықаралық Термоядролық Эксперименттік Реакторы (ITER) үшін қорғау материалдарын құрудың маңызды мәселесі болады. Плазмаға айналдырған компоненттердің негізіне бірінші қабырға және дивертор жатады. Дивертордың негізгі функциясы термоядролық синтез реакциясында жану өнімі болатын гелийді айыру және қабырғалық плазмадан шығатын жылу ағымын сіңіру болады. Қуаты диагностиканың түрлі құралдарымен бірнеше оңдаған кВт ірі жүйелік симуляторлар және шектеулі мүмкіндіктері бар бірнеше өлшемдеріне қатысты қондырғылары жеке қарастырылды. Қазіргі желілік симуляторларда тудырылған плазманың температурасы және тығыздығы SOL (scrap-off layer) плазмаға жақын, сонымен қатар бетінің атомдарын тозаңдату және эрозиясын зерттеу, бөтен бөлшектердің бетін енгізу немесеьшаңдату, үстінгі рельефті түрлендіру, блистер пайда болу ретінде компоненттердің материалдарына әсер ететін тікелей процесстерін белсенді зерттеу.

1. Goebel, D. M., Campbell, G., Conn, R. W. Plasma surface interaction experimental facility (PISCES) for materials and edge physics studies. – Journal of Nuclear Materials, 1984, vol. 121, p. 277–282.

2. Antar G. Y. On the origin of ‘‘intermittency’’ in the scrape-off layer of linear magnetic confinement devices. – Physics of plasmas, 2003, vol. 10, № 9, р. 3629–3634.

3. Hudson B. F., Doerner R.P. Impurity transport measurements in the PISCES-A linear plasma device. – 2011.

4. Doerner R.P., Baldwin M.J. Schmid K. The influence of beryllium containing plasma on the evolution of a mixed-material surface. – Physica Scripta, 2004, vol. T111, p. 75–79.

5. Doerner R.P. Measuring the difference between gross and net erosion. – Nuclear Fusion, 2012, vol. 51, 7 pp.

6. N. Ohno, D. Nishijima, S. Takamura et al. Static and dynamic behaviour of plasma detachment in the divertor simulator experiment NAGDIS-II. – Nuclear Fusion, 2001, vol. 41, p. 1055–1065.

7. Kastelewicz H., Fussmann G. Plasma modeling for the PSI Linear plasma device. – Contrib. Plasma Physics, 2004, vol. 44, No 4, р. 352–360.

8. Pospieszczyk A., et.al. Spectroscopic characterisation of the PSI-2 plasma in the ionising and recombining state. – Journal of Nuclear Materials, 2013, vol. 438, p. S1249–S1252.

9. Kreter A. et.al. Status of technological development for the JULE-PSI project. – 4th International Workshop on Plasma Material Interaction Facilities for Fusion Research (PMIF), 2013.

10. Kreter A., et.al. Linear plasma device PSI-2 for PMI studies. – Fusion science and technology, 2015, vol. 68, p. 8–14.

11. B. Unterberg et al. New linear plasma devices in the trilateral euregio cluster for an integrated approach to plasma surface interactions in fusion reactors. – Fusion Engineering and Design, 2011, vol. 86, p. 1797–1800.

12. Мартыненко Ю.В., Хрипунов Б.И., Петров В.Б. Изменение поверхности вольфрама и графита под воздействием больших потоков плазмы. – ВАНТ Сер. Термоядерный синтез, 2009, вып. № 4, с. 14–23.

13. Визгалов И.В., Курнаев В.А., Тельковский В.Г., и др. Лабораторный практикум по курсу «Физика горячей плазмы и УТС». Под редакцией Тельковского В.Г. Москва. МИФИ, 1995.