КЕҢЕС ОДАҒЫНЫҢ СЕЙСМИКАЛЫҚ СТАНЦИЯЛАРЫ ЖӘНЕ ЖЕРАСТЫ ЯДРОЛЫҚ ЖАРЫЛЫСТАРЫН ТІРКЕУ

ХХ ғасырдағы қырғи қабақ соғыс кезінде және ең ірі ядролық державалар – Кеңес Одағы (КСРО) мен Америка Құрама Штаттары (АҚШ) арасындағы ақпаратты құпияландыру кезінде ядролық жарылыстарды тіркеу туралы деректер Бірыңғай сейсмикалық бақылау қызметінің мәліметтерінде жарияланған жоқ. Алайда жерасты ядролық жарылыстарын жазу жүргізілді. Мысалы, Амчитка аралында АҚШ жасаған жерасты ядролық жарылыстары (ЖЯЖ) КСРО-ның 30-дан астам станциясы арқылы Δ ~ 8–160° эпицентрлік қашықтықта тіркелді. Тіркелген оқиғалардың бюллетеньдерін өңдеу, уақыт қызметімен мәндерді салыстыру нәтижесінде Кеңес станциялары бойынша тіркелген параметрлер жалпы каталогтардан әдейі алынып тасталды. Алайда КСРО ҒА О.Ю. Шмидт атындағы Жер физикасы институтының 5-с зертханасы қызметкері Х.Д. Рубинштейннің алынып тасталған ЖЯЖ базасын мұқият құрастыруының арқасында ЖЯЖ тіркеу уақыты туралы ақпарат академик М.А. Садовский атындағы Геосфералар динамикасы институтында сақталып қалды. Тек шамамен 1985 жылы ғана бұрынғы КСРО-ның кейбір сейсмикалық станцияларының хабарламалары РҒА Геофизикалық қызметінің жедел мәліметтерінде жариялана бастады. Жерасты ядролық жарылыстарын, соның ішінде АҚШ жүргізген жарылыстарды тіркеу туралы баға жетпес бұл ақпарат ондаған жылдар бойы мұқият жинақталған және қазірге дейін еш жерде жарияланбаған.

1. Эталонные сигналы частоты и времени. Бюллетень В-07-1986. – М.: Изд-во стандартов, 1986. – 26 с.

2. Springer D.L. Seismic Source Summary for All U.S. Below-Surface Nuclear Explosions / D.L.Springer, G.A. Pawloski, J.L. Ricca, R.F. Rohrer and D.S. Smith // BSSA, 2002. – Vol. 92. – No. 5. – pp. 1806-1840. https://doi.org/10.1785/0120010194

3. Ан В.А. О нормалях магнитной цифровой записи архива геофизической обсерватории «Боровое» / В.А. Ан, И.П. Башилов, П.Б. Каазик, В.А. Коновалов // Вестник НЯЦ РК. – 2010. – Вып. 3. – С. 62–69.

4. An V.A. A digital seismogram archive of nuclear explosion signals, recorded at the Borovoye Geophysical Observatory, Kazakhstan, from 1966 to 1996 / V.A. An, V.M. Ovtchinnikov, P.B. Kaazik, V.V. Adushkin, I.N. Sokolova, I.B. Aleschenko, N.N. Mikhailova, W-Y. Kim, P.G. Richards, H.J. Patton, W.S. Phillips, G. Randall, D. Baker // GeoResJ. – 2015. – Vol. 6. – pp. 141–163. https://doi.org/10.1016/j.grj.2015.02.014

5. Nepeina K.S. Travel time curves and isochron maps from the Borovoye digital archive for the Nevada and Semipalatinsk Nuclear Test Sites / K.S. Nepeina, V.A. An // Results in Geophysical Sciences. – 2021. – Vol. 6. – 100014. https://doi.org/10.1016/j.ringps.2021.100014

6. Yang X. Worldwide nuclear explosions, in International Handbook of Earthquake and Engineering Seismology / X. Yang, R. North, C. Romney, P. Richards / eds. W. Lee, H. Kanamori, P. Jennings, C. Kisslinger // New York: Academic, 2003. – Vol. 81B. https://www.ldeo.columbia.edu/~richards/my_papers/WW_nuclear_tests_IASPEI_HB.pdf [Дата обращения 11.10.2020].

7. Monitoring a Comprehensive Test Ban Treaty / Eds. E.S. Husebye, A.M. Dainty. Dordrecht: Springer Netherlands, 1996. https://doi.org/10.1007/978-94-011-0419-7

8. Hennet C.B. Multi-Use Seismic Stations Offer Strong Deterrent to Clandestine Nuclear Weapons Testing / C.B. Hennet, G.E. van der Vink, P.G. Richards, V.V. Adushkin, Y.F. Kopnichev, R. Geary // EOS Trans. AGU. – 1996. – Vol. 77. – No. 31. – pp. 289-304.

9. Координаты сейсмических станций Единой системы сейсмических наблюдений. – Москва: Академия Наук СССР, ордена Ленина Институт физики Земли им. О.Ю. Шмидта, 1984. – 12 с.

10. Кондорская Н.В., Фёдорова И.В. Сейсмические станции ЕССН СССР на 01.01.1990 г. / Н.В. Кондорская, И.В. Фёдорова. – Москва: Российская Академия Наук, Объединённый институт физики Земли им. О.Ю. Шмидта, 1996. – 36 с.

11. Seismological Observatories. I-1998-VI. 588 – 729 pp.

12. Старовойт О.Е., Мишаткин В.Н. Сейсмические станции Российской Академии Наук / О.Е. Старовойт, В.Н. Мишаткин. – Москва-Обнинск: Российская Академия Наук, Геофизическая служба, 2001. – 88 с.

13. Цифровая база сейсмических станций на территории России и СССР // ФГБУН ФИЦ Единая Геофизическая служба РАН. http://eqru.gsras.ru/stations/index.php?inc=stalist [Дата обращения 21.06.2021].