ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ ГЕОМАГНИТТІ ДЕРЕКТЕР БОЙЫНША СЕЙСМОГЕНЕРАЦИЯЛАЙТЫН АЙМАҚТАРДЫҢ ӘЛЕУЕТІН АНЫҚТАУ ТӘСІЛІН ТЕСТІЛЕУ
https://doi.org/10.52676/1729-7885-2022-1-3-12
Аңдатпа
Шығыс Қазақстан облысының бірнеше аумағында (Өскемен, Семей, «Үлбі» объектісі, Зайсан) геомагнитті деректер: геоцентрлік күн-магнитосфералық координаттар жүйесінде (GSM) есептелген геомагнитті Z-компонентінің мәндері бойынша сейсмикалық әлеуетті (жерсілкінулерінің ең жоғары мүмкін магнитудасын) есептеу әдісі тестіленді. Геомагнитті деректер бойынша сейсмикалық әлеуетті бағалауы Шығыс қазақстан облысы аумағындағы сейсмогенерациялайтын аймақтардың әлеуеті туралы сейсмологиялық, геологиялықгеофизикалық деректер және ғарыштық түсірілімдерді дешифрлеу нәтижелері бойынша алынған деректермен салыстырылды. Бағалаулар арасында екі түрлі тәсілмен қанағаттанарлық келісім алынды, бұл сейсмикалық режим туралы ақпарат тапшылығы бар өңірлерде (мүмкін уақытша сейсмикалық тыныштық режиміндегі) сейсмикалық әлеуетті бағалаудың баламалы әдісін қолдану мүмкіндігін растайды.
Авторлар туралы
А. Б. СадықоваҚазақстан
Садықова Алла Байсымаковна - зертхана меңгерушісі, Дәрігер-математика. ғылымдар
Алматы
Г. Я. Хачикян
Қазақстан
Хачикян Галина Яковлевна - бас ғылыми қызметкер. Дәрігер-математика. ғылымдар
Алматы
Әдебиет тізімі
1. National Space Weather Program. Strategic Plan. Office of Federal Coordinator for Meteorological Services and Supporting Research FCM-P30-1995. Washington DC. August. 1995. http://www.ofcm.gov/nswp-sp/pdf/NSWPSP-1995-scan.pdf
2. Sorokin V.M., Chmyrev V.M., Yaschenko A.K. Theoretical model of DC electric field formation in the ionosphere stimulated by seismic activity // Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics. – 2005. – Vol.67. – Р. 1259–1268.
3. Гохберг М. Б., Пилипенко В. А., Похотелов О. А., Партасарати С. Акустическое возмущение от подземного ядерного взрыва как источник электростатической турбулентности в магнитосфере. // Докл. АН СССР. –1990. –Т. 313, (3). – P. 568–574.
4. Selected Papers of MAGDAS for ISWI / MAGDAS School on Litho-Space Weather http://www.serc.kyushuu.ac.jp/news/MAGDASSchool2011
5. Love J.J., Thomas J.N. Insignificant solar-terrestrial triggering of earthquakes // Geophysical Research Letters. – 2013. – Vol. 40(6). – P. 1165–1170. https://doi.org/10.1002/grl.50211
6. Guglielmi, A.V., Klain, B.I. On the influence of the Sun on the seismicity of the Earth // Sol.-Terr. Phys. – 2020. – Vol. 6. – No. 1. –P. 111–115. https://doi.org/10.12737/szf-61202010.
7. Адушкин В.В., Спивак А.А. Проблемы взаимодействия геосфер и физических полей в приповерхностной геофизике // Физика Земли. – 2019. – № 1. – C. 4– 15. – https://doi.org/10.31857/S0002-3337201914-15
8. Pulinets, S. and D. Ouzounov. Lithosphere-AtmosphereIonosphere Coupling (LAIC) model – An unified concept for earthquake precursors validation // J. Asian Earth Sci. – 2011. – Vol. 41. – P. 371–382.
9. Сытинский А.Д. О влиянии солнечной активности на сейсмичность Земли // ДАН СССР. – 1973. – T. 208. – № 5. –C. 1078–1081.
10. Соболев Г.А., Шестопалов И.П., Харин Е.П. Геоэффективные солнечные вспышки и сейсмическая активность Земли // Физика Земли. –1998. – № 7. – C. 85–90.
11. Соболев Г.А., Закржевская Н.А., Харин Е.П. О связи сейсмичности с магнитными бурями // Физика Земли. –2001. – № 11. – С. 62–72.
12. Закржевская Н.А., Соболев Г.А. О возможном влиянии магнитных бурь на сейсмичность // Физика Земли. – 2002. – № 4. – С. 3–15.
13. Закржевская Н.А., Соболев Г.А. Влияние магнитных бурь с внезапным началом на сейсмичность в различных регионах // Вулканология и сейсмология. – 2004. – № 3. – С. 63–75.
14. Guglielmi, A.V., O.D. Zotov. On geoseismic noise and helioseismic oscillations // Izvestiya. Physics of the Solid Earth. – 2021. – Vol. 57. – № 4. – С. 567–572. https://doi.org/10.31857/S0002333721040050
15. Ruzhin Yu., Novikov V. The response of global seismicity to solar flares of September, 2017 // International Journal of Electronics and Applied Research. – 2018. – Vol. 5. – No. 2. – P. 1–10.
16. Ружич В.В., Левина Е.А. Особенности распределения сейсмической активности в разных регионах Земли по фазам 11-летнего солнечного цикла // Солнечноземная физика. – 2020. – Т. 6. – № 1. – С. 116–125. https://doi.org/10.12737/szf-61202011
17. Anagnostopoulos, G., Spyroglou, I., Rigas, A., PrekaPapadema, P.,Mavromichalaki, H., Kiosses, I. The Sun as a Significant Agent Provoking Earthquakes // Eur. Phys. J. Spec. Top. – 2021. – Vol. 230. – P. 287–333. https://doi.org/10.1140/epjst/e2020-000266-2
18. Хачикян Г.Я. К вопросу о лито-космической погоде. Материалы всероссийской конференции с международным участием “Тектонофизика и актуальные вопросы наук о Земле”. – 2020. Москва, (5–9 октября 2020). С. 124–129. https://ifz.ru/documents/lab204/sborniki_konferenciy/5_TK.pdf
19. Borovsky J.E. and Denton M.H. Differences between CME-driven storms and CIR-driven storms // J. Geophys. Res. – 2006. – Т. 111. – С. A07S08.
20. Гульельми А.В., Лавров И.П., Собисевич А.Л. Внезапные начала магнитных бурь и землетрясения // Солнечно-земная физика. – 2015. – Т. 1. – № 1. – С. 98– 103. https://doi.org/10.12737/5694
21. Baker D. N., Erickson P. J., Fennell J. F., Foster J. C., Jaynes A. N., Verronen P. T. Space Weather Effects in the Earth’s Radiation Belts // Space Science Reviews. – 2018. 60 р. https://doi.org/10.1007/s11214-017-0452-7
22. Dungey, J. W. Interplanetary magnetic field and the auroral zones // Physical Review Letters. – 1961. – V.6 (2). P. 47–48. https://doi.org/10.1103/PhysRevLett.6.47
23. Russell С.T. Reconnection in Planetary Magnetospheres // Advances in Space Research. – 2002. – Vol. 29. – No. 7. – P. 1045–1052.
24. Khachikyan G., Inchin A., and A. Lozbin. Spatial distribution of seismicity: relationships with geomagnetic Z-component in geocentric solar magnetospheric coordinate system // International Journal of Geosciences. – 2012. – Vol. 3. – № 5. – P. 1084–1088. http://www.scirp.org/journal/ijg
25. Russell C.T. Geophysical Coordinate Transformations // Cosmic Electrodynamics. – 1971. – Vol. 2. – P. 184–196.
26. Global NEIC catalogue 1973–2010. http://neic.usgs.gov/neis/epic/epic_global.html
27. The International Geomagnetic Reference Field model. http://www.ngdc.noaa.gov/IAGA/vmod/igrf.html
28. Khachikyan G. Ya., A.S. Inchin. The use of a geocentric solar-magnetosphere coordinate system for the study of earth's seismicity. In the book: Applied space research in Kazakhstan. Ed.: T.A. Musabaev, Zh.Sh. Zhantayev. ISBN 968-601-290-022-4. – 2010. – Р. 143–149 (in Russian).
29. Tsyganenko N.A., “Geopack: A Set of Fortran Subroutines for Computations of the Geomagnetic Field in the Earth’s Magnetosphere” 2008. http://geo.phys.spbu.ru/~tsyganenko/Geopack-2008.html
30. Хачикян Г.Я., Садыкова А.Б., Стихарная Г.Г. Об оценке частоты повторяемости и силы землетрясений на основе геомагнитной ZGSM компоненты (на примере Алматинского региона) // Вестник Национальной Академии Наук Республики Казахстан. – 2015. – № 2. – С. 101–106.
31. Rautian, T. G. Energy of earthquakes. In Methods for the Detailed Study of Seismicity, ed. Y.V. Riznichenko, – 1960. – C. 75–114. Moscow: Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR (in Russian).
32. Хачикян Г.Я., А.Б. Садыкова, А.С. Инчин. Оценка сейсмического потенциала при проектировании ответственных сооружений в регионах с дефицитом информации о режиме сейсмичности. Материалы 14- ой научно-практической конференции и выставки «Инженерная и рудная геофизика». – 2018. Алматы, (23–27 апреля 2018). http://www.earthdoc.org/publication/publicationdetails/?publication=91645
33. Duma G., Ruzhin Y. Diurnal changes of earthquake activity and geomagnetic Sq-variations // Natural Hazards and Earth System Sciences. – 2003. – Vol. 3 (3/4). – P. 171– 177. https://doi.org/10.5194/nhess-3-171-2003
34. Khachikyan G.Ya., Zhakupov N.S., Kadyrkhanova N.Zh. Geomagnetic conjugacy of modern tectonic structures // Geodynamics & Tectonophysics. – 2013. – Vol. 4 (2). – P. 187–195. https://doi.org/10.5800/GT-2013-4-2-0097
35. Нурмагамбетов А. Зайсанское землетрясение 14 июня 1990 г. / А. Нурмагамбетов, А. Сыдыков [и др.] // Землетрясения в СССР в 1990 г. – М.: ОИФЗ РАН, 1996. – С. 54–60.
36. Смирнов В.Б., В. О. Михайлов, А. В. Пономарев, K. Arora, R. K. Chadha, D. Srinagesh, М. Г. Потанина. О динамике сезонных компонент наведенной сейсмичности в области Койна-Варна, Западная Индия // Физика Земли. – 2018. – No. 4. – С. 100–109.
Қосымша файлдар
Рецензия
Дәйектеу үшін:
Садықова А.Б., Хачикян Г.Я. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ ГЕОМАГНИТТІ ДЕРЕКТЕР БОЙЫНША СЕЙСМОГЕНЕРАЦИЯЛАЙТЫН АЙМАҚТАРДЫҢ ӘЛЕУЕТІН АНЫҚТАУ ТӘСІЛІН ТЕСТІЛЕУ. ҚР ҰЯО жаршысы. 2022;(1):3-12. https://doi.org/10.52676/1729-7885-2022-1-3-12
For citation:
Sadykova A.B., Khachikyan G.Ya. TESTING THE METHOD FOR DETERMINING THE POTENTIAL OF SEISMOGENERATING ZONES BY GEOMAGNETIC DATA IN THE TERRITORY OF EASTERN KAZAKHSTAN. NNC RK Bulletin. 2022;(1):3-12. (In Russ.) https://doi.org/10.52676/1729-7885-2022-1-3-12