СЕМЕЙ СЫНАҚ ПОЛИГОНЫНЫҢ «ЛАЗУРИТ» ОБЪЕКТІСІНДЕГІ ӨСІМДІК ЖАМЫЛҒЫСЫН ЖӘНЕ ОНДАҒЫ ТРИТИЙ ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ
https://doi.org/10.52676/1729-7885-2023-1-88-96
Аңдатпа
Мақалада «Лазурит» объектісінің өсімдік жамылғысының сипаттамасы, оның ішінде тритий радионуклидінің (3Н) құрамы: өсімдіктердің бос суында (TСВ) және олардың органикалық құрамдас бөлігі (OСT) келтірілген. Экожүйелердің 5 негізгі түрі анықталды: төмен, биік ұсақ шоқылар, төмен ұсақ шоқылар, делювиалды-пролювиалды және аллювиалды жазықтар. Зерттелетін аумақтағы өсімдік жамылғысындағы OСT құрамы болмашы ғана және абсолютті көп жағдайда қолданылатын аппаратуралық-әдістемелік қамтамасыз етуді анықтау шегінен төмен екендігі анықталды. TСВ және OСT белгіленген мөлшерлік мәндері орташа есеппен 6-дан 81 Бк/кг-ға дейін және <10-нан 37 Бк/кг-ға дейін, сәйкесінше, Р-1 ұңғымасының сағалық алаңына жақын максимум (TСВ – 29000±3000 Бк/кг, OСT – 14000±2000 Бк/кг) мәнді құрады. Бұл ретте ОСТ/ТСВ (0,8) қатынасы өсімдіктерге 3Н түсудің қазіргі уақыттағы көзінің болуын көрсетеді.
Авторлар туралы
Н. В. ЛарионоваҚазақстан
Курчатов
П. Е. Кривицкий
Қазақстан
Курчатов
Б. М. Султанова
Қазақстан
Алматы
В. В. Полевик
Қазақстан
Семей
Л. В. Тимонова
Қазақстан
Курчатов
С. Б. Субботин
Қазақстан
Курчатов
Л. Ф. Субботина
Қазақстан
Курчатов
М. Т. Абишева
Қазақстан
Курчатов
В. Н. Монаенко
Қазақстан
Курчатов
А. В. Топорова
Қазақстан
Курчатов
А. О. Айдарханов
Қазақстан
Курчатов
Әдебиет тізімі
1. Schell, W. R. World distribution of environmental tritium / W. R. Schell, G. Gauzay, W. R. Payne // Physical Behaviour of Radioactive Contaminants in the Atmosphere. / IAEA. – Vienna, 1974. – P. 375.
2. Беловодский, Л. Ф. Тритий / Л. Ф. Беловодский, В. К. Гаевой, В. И. Гришмановский. – М.: Энергоатомиздат, 1985. – 247 с.
3. Ляхова, О. Н. Тритий как индикатор мест проведения ядерных испытаний / О. Н. Ляхова, С. Н. Лукашенко, Н. В. Ларионова, С. Б. Субботин // Вестник НЯЦ РК. – 2011. – Вып. 3. – С. 125–128.
4. Larionova, N. V. Plants as indicators of tritium concentration in ground water at the Semipalatinsk test site / N. V. Larionova, S. N. Lukashenko, O. N. Lyakhova [et al.] // Journal of Environmental Radioactivity. – 2017. – Vol. 177. – P. 218–224. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2017.06.032.
5. Ляхова, О. Н. Оценка уровня концентрации газообразных соединений трития в местах проведения ядерных испытаний на территории семипалатинского испытательного полигона / О. Н. Ляхова, С. Н. Лукашенко, Н. В. Ларионова [и др.] // Радиационная биология. Радиоэкология. – 2020. – Том 60, № 6. – С. 646–657. https://doi.org/10.31857/S086980312006020X.
6. Тимонова, Л. В. Исследование содержания трития в почве в местах проведения ядерных испытаний на территории Семипалатинского испытательного полигона / Л. В. Тимонова, О. Н. Ляхова, С. Н. Лукашенко [и др.] // Радиационная биология. Радиоэкология. – 2015. – Т. 55, № 6. – С. 667–672. https://doi.org/10.7868/S0869803115050136.
7. Тимонова, Л. В. Тритиевое загрязнение почвы в местах проведения наземных ядерных испытаний на Семипалатинском испытательном полигоне / Л. В. Тимонова, О. Н. Ляхова, А. О. Айдарханов [и др.] // Радиация и риск. – 2020. – Т. 29, № 4. – С. 106–117. https://doi.org/10.21870/0131-3878-2020-29-4-106-117.
8. Timonova, L. V. Tritium distribution in soil in the area of “Atomic” lake near the Semipalatinsk test site / L. V. Timonova, O. N. Lyakhova, S. N. Lukashenko [et al.] // Eurasian Soil Science. – 2020. –Vol. 53. – P. 355–361. https://doi.org/10.1134/S1064229320030096.
9. Serzhanova, Z. B. Researching of tritium speciation in soils of “Balapan” site / Z. B. Serzhanova, A. K. Aidarkhanova, S. N. Lukashenko [et al.] // J. Environ. Radioact. – 2018. – Vol. 192. – P. 621–627. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2018.02.016.
10. Polivkina, Ye. N. Assessment of tritium uptake by Helianthus Annuus culture continuously exposed to HTO at the Semipalatinsk test site / Ye. N. Polivkina, N. V. Larionova, O. N. Lyakhova // Radiation and Risk. – 2020. – Vol. 29, No. 1. – P. 79–89. – Bibliogr.: p. 87. https://doi.org/10.21870/0131-3878-2020-29-1-79-89.
11. Polivkina, Ye. N. Assessment of the tritium distribution in the vegetation cover in the areas of underground nuclear explosions at the Semipalatinsk test site / Ye. N. Polivkina, N. V. Larionova, S. N. Lukashenko [et al.] // J. Environ. Radioact. – 2021. – Vol. 237. – 8 p. – Bibliogr.: p. 7– 8. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2021.106705.
12. Янкаускас, А.Б. Влияние трития на морфо-анатомическую структуру растений вида тростник обыкновенный (Phragmites australis) / А. Б. Янкаускас, Н. В. Ларионова, А. Н. Шатров // Радиация и риск. – 2021. – Т. 30, № 2. – С. 133–145. – Библиограф.: с.143. https://doi.org/10.21870/0131-3878-2021-30-2-133-145.
13. Krivitskiy, P. Ye. Peculiarities of radioactive soil contamination in places of underground nuclear tests in the Semipalatinsk test site / P. Ye. Krivitskiy, N. V. Larionova, V. N. Monayenko [et al.] // J. Environ. Radioact. – 2022. –Vol. 253–254. – 7 p. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2022.106991.
14. Инструкция по наземному обследованию радиационной обстановки на загрязненной территории: утв. Межведомственной комиссией по радиационному контролю природной среды при Госкомгидромете СССР. – М., 1989.
15. Полевая геоботаника / Акад. наук СССР. Ботан. ин-т им. В. Л. Комарова; под общ. ред. Е. М. Лавренко и А. А. Корчагина. – Москва; Ленинград: Изд-во Акад. наук СССР, 1959–1964. – 5 т.
16. Инновационный патент 29721 РК, МПК B01D 3/10, G21F 9/08. Установка для извлечения воды из образцов / Лукашенко С.Н., Ларионова Н.В., Зарембо В.П. // Электронный бюллетень. Астана, 2015. бюл. № 4. – URL: http://kz-patents.com/4-ip29721-ustrojjstvo-dlya-izvlecheni-ya-vody-iz-obrazcov.html.
17. Качество воды. Определение объёмной активности трития. Метод подсчёта сцинтилляций в жидкой среде. Международный стандарт ISO 9698:2019. – Астана: «КазИнСт», 2019. – 32 с.
18. Гигиенические нормативы к обеспечению радиационной безопасности: утв. приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 02 августа 2022 г. № ҚР ДСМ-71.
19. Kim, S.B. Determination of the baseline tritium concentrations (HTO, TFWT and OBT) in soil and plants in Ontario, Canada / Kim S.B., Bredlaw M., Rousselle H., Bond M., Stuart M. // J. Environ. Radioact. – 2021. – Vol. 243(2). – 9 p. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2021.106810.
20. Субботин, С.Б. Выявление путей миграции техногенных радионуклидов за пределы испытательной площадки «Балапан» / С. Б. Субботин, С. Н. Лукашенко, В. В. Романенко [и др.] //Актуальные вопросы радиоэкологии Казахстана / Ин-т радиационной безопасности и экологии РГП НЯЦ РК. – Павлодар: ТОО «Дом печати», 2011. – Вып. 3.: Сб. тр. Национального ядерного центра Республики Казахстан за 2010 г. – Т. 2. – С. 161–232. – Библиогр.: с. 230–231.
21. РБП 036 «Развитие атомных и энергетических проектов» подпрограмма 101 «Обеспечение радиационной безопасности на территории Республики Казахстан», мероприятие 1 «Обеспечение безопасности бывшего Семипалатинского испытательного полигона»: отчет НТП за 2017 г. (информац.)/ филиал «Институт радиационной безопасности и экологии» РГП НЯЦ РК; рук. Лукашенко С.Н.; рук. работ Стрильчук Ю.Г. – Курчатов, 2017. – 95 с. – Библиогр.: с. 94–95; 35 назв. – Инв. № о-1246.
Рецензия
Дәйектеу үшін:
Ларионова Н.В., Кривицкий П.Е., Султанова Б.М., Полевик В.В., Тимонова Л.В., Субботин С.Б., Субботина Л.Ф., Абишева М.Т., Монаенко В.Н., Топорова А.В., Айдарханов А.О. СЕМЕЙ СЫНАҚ ПОЛИГОНЫНЫҢ «ЛАЗУРИТ» ОБЪЕКТІСІНДЕГІ ӨСІМДІК ЖАМЫЛҒЫСЫН ЖӘНЕ ОНДАҒЫ ТРИТИЙ ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ. ҚР ҰЯО жаршысы. 2023;(1):88-96. https://doi.org/10.52676/1729-7885-2023-1-88-96
For citation:
Larionova N.V., Krivitskiy P.Ye., Sultanova B.M., Polevik V.V., Timonova L.V., Subbotin S.B., Subbotina L.F., Abisheva M.T., Monaenko V.N., Toporova A.V., Aidarkhanov A.O. THE STUDY OF THE PLANT COVER AND THE CONTENT OF TRITIUM AT ‘LAZURIT’ OBJECT OF THE SEMIPALATINSK TEST SITE. NNC RK Bulletin. 2023;(1):88-96. (In Russ.) https://doi.org/10.52676/1729-7885-2023-1-88-96