Шығыс Қазақстан облысының бірнеше аумағында (Өскемен, Семей, «Үлбі» объектісі, Зайсан) геомагнитті деректер: геоцентрлік күн-магнитосфералық координаттар жүйесінде (GSM) есептелген геомагнитті Z-компонентінің мәндері бойынша сейсмикалық әлеуетті (жерсілкінулерінің ең жоғары мүмкін магнитудасын) есептеу әдісі тестіленді. Геомагнитті деректер бойынша сейсмикалық әлеуетті бағалауы Шығыс қазақстан облысы аумағындағы сейсмогенерациялайтын аймақтардың әлеуеті туралы сейсмологиялық, геологиялықгеофизикалық деректер және ғарыштық түсірілімдерді дешифрлеу нәтижелері бойынша алынған деректермен салыстырылды. Бағалаулар арасында екі түрлі тәсілмен қанағаттанарлық келісім алынды, бұл сейсмикалық режим туралы ақпарат тапшылығы бар өңірлерде (мүмкін уақытша сейсмикалық тыныштық режиміндегі) сейсмикалық әлеуетті бағалаудың баламалы әдісін қолдану мүмкіндігін растайды.
Жер сілкіністерінің пайда болуына қатысты ықтимал қауіпті белсенді жарылыстарды және сейсмогендік құрылымдарды анықтау үшін Семей полигоны ауданының аумағы бойынша жерді қашықтықтан зондтаудың мамандандырылған деректерін (ЖҚЗ) пайдаланудың жалпы әдістемелік тәсілі ұсынылған. ЖҚЗ мамандандырылған деректерге аэрогеофизикалық түсірілімдердің деректері, спутниктік көп спектральды, радарлық және гравиметриялық түсірілімдердің деректері жатады. Зерттелетін аумақтың сейсмикалығымен байланысты геологиялық ортаның артық массасы бар белсенді ақаулар мен учаскелерді анықтау үшін ЖҚЗ түрлі деректерді пайдалану мысалдары келтірілген.
2021 жылдың басынан бастап қазіргі уақытқа дейін Қазақстан Республикасы Ұлттық ядролық орталығы РМК «Атом энергиясы институты» филиалында «EAGLE» эксперименттік стендінің ақпараттық-басқару жүйесінің бақылау-өлшеу аспаптары мен автоматикасының кіші жүйесін жаңғырту бойынша жұмыстар жүргізілуде. Осы жұмыстың аясында сатып алынған жабдықтар орнатылып, Modbus Utility мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз етудің көмегімен модульдер мен кеңейту себеттерін бастапқы күйге келтіру жүргізілді.
Мақалада Шығыс Қазақстан ауданынан цифрлық жазбалар мен аналогтық және цифрлық станцияларды өңдеу нәтижелері бар күшті қозғалыстардың деректер базасы сипатталған. Деректер базасына күшті қозғалыстар желісінің сандық деректері бойынша, сондай-ақ 7–4883 км эпиорталық қашықтықтағы аналогты станциялар бойынша 150-ден астам жазбалар енді. 1990 жылы Зайсан жерсілкінулерінің кейінгі дүмпуі үшін Буран станциясы осы кезеңде барынша үдеуді алды.
Электрондық парамагниттік резонанс (ЭПР) әдісін мен ҚР ЯФИ ИЛУ10 үдеткішінде технологиялық сәулелену кезіндегі дозаларды бақылау үшін аланинді детекторларды қолдану мүмкіндіктеріне эксперименттік зерттеу жүргізілді. Сигналдың тұрақтылығы және бірегей аланинді детекторлардың сезімталдығы зерттелді, олардың стандартты режимдердегі жұмыс қабілеттілігі көрсетілді; тежегіш сәулеленудің аз дозалары аумағында (0,005– 1 кГр) дозаларды бағалау үшін гамма-сәулелену бойынша калибрлеу қолданылды. Алынған нәтижелер ҚР ЯФИ ИЛУ10 үдеткішінде аланинді ЭПР - дозиметрияның келешегі бар екендігін растады.
Алтай өлкесінің оңтүстік-батыс бөлігіндегі жер үсті сулары мен су объектілерінің түптік шөгінділерін экологиялық зерттеу нәтижелері ұсынылған. Үлгілерді іріктеу және олардың аналитикалық зерттеулері 2020– 2021 жж. орындалған. Төменгі шөгінділерде табиғи (40К, 226Ra, 232Th) және жасанды радионуклидтердің (241Am, 239+240Pu, 137Cs және 90Sr) белсенділігі анықталды, жер үсті суларында және ауыр металдардың (мыс, мырыш, қорғасын және кадмий) төменгі шөгінділерінде зерттеулер жүргізілді. Зерттеулер нәтижесінде Алтай өлкесінің оңтүстік-батыс бөлігіндегі су объектілерінің түптік шөгінділерінің радиациялық параметрлері нормативтік деңгейден аспайтындығы анықталды, қазіргі уақытта зерттелетін су объектілерінің суында Семей сынақ полигонының ядролық сынақтар іздерінің қалдықтары табылған жоқ. Төменгі шөгінділердегі ауыр металдардың құрамы нормативтік деңгейге сәйкес келмейді, жер үсті суларының ауыр металдармен ластануы анықталған жоқ.
ISSN 1729-7885 (Online)
