2021–2023 жылдары сейсмологтардың алдына Шығыс Қазақстан аумағын сейсмикалық барлау бойынша жұмыстар жүргізу міндеті қойылды. Бұл өңірдің сейсмикалық станцияларының желісі екі сейсмикалық топтармен және ҚР ҰЯО ГЗИ екі үшкомпонентті станцияларымен және ҚР БҒМ СТӘЭ екі үшкомпонентті станцияларымен ұсынылған. Жұмыста ҚР ҰЯО ГЗИ станцияларының сипаттамалары берілді, олардың әртүрлі қашықтықтардағы түрлі магнитудалардағы оқиғаларды тіркеудегі мүмкіндіктері бағаланды. Осы станциялардың жарылыстары мен жерсілкінулерін тіркеуі туралы ақпарат ұсынылған. 2002–2020 жж. барлығы ҚР ҰЯО ГЗИ станцияларымен 34000-ға жуық оқиғалар тіркелді. Жарылыстарды танығаннан және оларды сейсмикалық оқиғалар каталогынан шығарғаннан кейін 28000 жерсілкінулерін қамтитын Шығыс Қазақстан аумағындағы жерсілкінулерінің эпицентрлерінің картасы жасалды. Бұл материал осы аймақтағы сейсмикалық қауіпті бағалау үшін ақпараттық негіз болып табылады.

MAKZ және MKAR станциялары алған Шығыс Қазақстан және Батыс Алтай аудандарындағы жергілікті жерсілкінулерінің жазбалары талданады. Sn және Pn (Sn/Pn параметрі) толқындарының максималды амплитудасы қатынасының қашықтыққа корреляциялық тәуелділігі қарастырылады. Осы тәуелділіктің негізінде қарастырылып отырған ауданның литосферасындағы S-толқындарының сіңіру өрісі картаға түсіріледі. Литосферадағы жоғары сіңіру аймақтарына ерекше назар аударылады, олар сейсмикалықпен салыстырылады. Ең жоғары сіңіру 2003 жылғы ең күшті Шу жерсілкінулерінің ошақтық аймағына сәйкес келетіні анықталды (Mw=7,3). Бұдан басқа, Семей сынақ полигоны (ССП) ауданында және одан оңтүстікке қарай жоғары сіңіру аномалиясы айқындалды. Қатты жерсілкінулерінің ошақтық аймақтарында, сондай-ақ ССП кейбір учаскелерінде көлденең толқындардың жоғары сіңу себептері талқыланады.

Қаратау сейсмикалық тобының 10 жылдан астам жұмысының нәтижелерінен алынған өкілетті статистикалық материал негізінде оның әртүрлі эпицентрлік қашықтықтардағы (станцияның магнитудалық сезімталдығы) әртүрлі магнитудалық оқиғаларды тіркеу мүмкіндігі зерттелді. Сейсмикалық толқындардың келу азимутына магнитудалық сезімталдықтың тәуелділігі зерттелді. Әр түрлі бағытта станцияның бір қашықтықтағы әлсіз жер сілкінісін тіркеуде әртүрлі мүмкіндіктері бар екені көрсетілген. 2019 және 2021 жылдары Оңтүстік Қазақстандағы әскери қоймалардағы снарядтардың жарылыстары бойынша Қаратау станциясының әлсіз оқиғаларын тіркеу улгілері келтірілген.

Жұмыста шағын үлгілерді SPT әдісімен сынау үшін сынақ құрылғысын әзірлеу және дайындау, сондай-ақ құрастыру нәтижелері келтірілген. Әр түрлі температурада термиялық өңдеуден кейін (шыңдау+жұмсарту) 35Х болат материалын созу және SPT әдістерімен механикалық сынау нәтижелері көрсетілген. Термиялық өңдеу режиміне байланысты 35Х маркалы болаттың беріктік сипаттамаларының өзгеруін бағалау жүргізілді. t/10 әдісі мен созылу сынақтары кезінде алынған әрбір 35X болат үлгісінің аққыштық шегі арасындағы корреляциялық теңдеулер анықталды және алынды.

Бұл жұмыста сутегі изотоптарының әртүрлі сортты литий керамикаларымен өзара әрекеттесуін зерттеу эксперименттерінің нәтижелері сипатталған. Зерттеулер екі кезеңде жүргізілді: дейтерий ортасында үлгілерді қанықтыру жөніндегі жұмыстар циклі 300 °С, 500 °С, 700 °С температураларда GSL-1600 өнеркәсіптік жоғары вакуумдық құбырлы пеш базасында газдардың материалдармен (CorrSiC’a) өзара әрекеттесуін зерттеуге арналған қондырғыда жүргізілді; үлгіні қыздыру байланыссыз тәсілмен, индукциялық қыздырумен, 2 К/с және 10 К/с жылдамдықпен, қондырғы камерасындағы қалдық газдардың қысымы ~10−4 Па болғанда қондырғысындағы кейінгі термодесорбциялық (ТДС) эксперименттермен жүзеге асырылады. Әр түрлі сортты литий керамикасынан дейтерий газын шығарудың активтендіру энергиясының мәні алынды.

Сирек жер элементтерінің радиоактивті изотоптары тиімді ядролық-физикалық қасиеттерге ие және терапевтік мақсаттағы жаңа радиофармпрепараттарды әзірлеу үшін перспективалы болып табылады. Сирек жер элементтеріне (СЖЭ) 21, 39, 57, 58–71 атомдық сандары бар Д.И. Менделеевтің химиялық элементтерінің периодтық кестесінің III тобының жанама тобының 17 элементі кіреді: скандий, иттрий, лантан және 14 лантанидтер. Бұл элементтердің кейбір радиоактивті изотоптары медицинада қолдануға рұқсат етілген дәрілердің радиоактивті құрамдас бөлігі ретінде қолданылады, мысалы, самария изотоптары¹⁵³Sm және ¹⁷⁷Lu, ал кейбіреулер үшін оларды медицинада қолдану мүмкіндігі зерттелуде. Сондықтан скандий⁴⁷Sc изотопы қатерлі ісік тераностикасы үшін потенциалды радиоизотоп ретінде зерттеледі, холмий – ¹⁶⁶Ho радиосиновектомия және брахитерапия үшін изотоп ретінде, празеодим – ¹⁴²Pr брахитерапия үшін перспективалы. Сирек жер элементтерінің органикалық молекулалармен, соның ішінде табиғи және синтетикалық пептидтермен химиялық байланыс жасау қабілеті сүт және простата обырының, нейроэндокринді ісіктердің, өкпенің таралған обырының және басқа да аурулардың адрестік терапиясына арналған жаңа препараттардың дамуына негіз болып табылады. Радиоактивтік изотоптарды өңдеу мақсатында РЗЭ ВВР-К ректорында сәулелендіру үшін неғұрлым перспективалы тізбені айқындау үшін радиоактивтік изотоптарды өңдеу тәсілдерін бағалау және әдеби деректер бойынша олардың ядролық-физикалық сипаттамаларын талдау жүргізілді. Қатерлі ісік терапиясында ¹⁶⁶Ho, ¹⁶⁵Dy, ⁹⁰Y, ¹⁷⁵Yb, ¹⁵³Sm, ¹⁷⁷Lu, ¹⁴⁷Nd, ¹⁷⁰Tm, ¹⁵⁹Gd және ¹⁴¹Ce сияқты изотоптар қолданылуы мүмкін. Осы зерттеу жұмысы ВВР-К реакторында реакция бойынша (n,γ) РЗЭ радиоизотоптарын алу мүмкіндігін бағалауға мүмкіндік береді, сондай-ақ онкологиялық ауруларды емдеу үшін жаңа буын радиофармпрепараттарын әзірлеу кезінде осы изотоптарды қолдану перспективаларын көрсетеді.

Бұл зерттеу Оңтүстік-Шығыс Азия мен Тынық мұхитының солтүстігінен төмен литосфера туралы қосымша ақпаратты орындайды. Бұл аймақ зерттеушілер үшін Курил-Камчатка суасты литосферасына байланысты қызықты. Тынық мұхитына байланысты жер асты құрылымын зерттеудің қолжетімділігі қиын. Бұл зерттеудің маңыздылығы эпицентрлік қашықтыққа ~54°–70° немесе ~6000–7000 км қатысты. 20 ғасырдағы қырғи-қабақ соғыс кезінде және ең ірі ядролық мемлекеттер Кеңес Одағы (КСРО) мен Америка Құрама Штаттары (АҚШ) арасындағы ақпараттың жіктелуі кезінде ядролық жарылыстарды тіркеу туралы мәліметтер жарияланбады, алайда жерасты ядролық жарылыстары (UNE) жазылды. О.Ю. атындағы Жер физикасы институтының 5-с зертханасының қызметкеріне рахмет. Шмидт КСРО Ғылым академиясының Х.Д. Рубинштейн Академик М.А. Садовский атындағы Ресей ғылым академиясының Геосфера динамикасы институтында (РҒА ИДГ) сақталады. 1985 жылдан кейін ғана бұрынғы КСРО-ның кейбір сейсмикалық станцияларының есептері Ресей Ғылым академиясының Біріккен геофизикалық қызметінің (ГС РҒА) жедел есеп берулерінде жариялана бастады. Ол әлі еш жерде жарияланбағандықтан, біз оларды жинаймыз және жол жүру уақытын бес Курил-Камчатка сейсмикалық станциясы (Беринг, Эссо, Северо-Курильск, Курильск) үшін IDG RAS және GS RAS мұрағаттарынан сейсмограммаларды қайта қарау арқылы аламыз. 1968 жылдан 1990 жылға дейін Пахуте Месадағы (Невада сынақ алаңында) 48 Америка Құрама Штаттарының UNE ұйымы саяхат уақытының қисығын құру үшін пайдаланылады. Пахуте-Меса сынақтары мен Курил-Камчатка станциялары арасындағы сәуленің жүру жолы үшін тарихи сейсмограммаларда P толқындарының жүру уақытын (t_p) өлшейміз. Дене толқындарының магнитудасы (mb) 5.3-тен 6.5-ке дейін өзгереді. Біз келушілерді аламыз: Беринг станциясында 1 UNE, Эссо станциясында 7 UNE, Петропавлда 45 UNE, Северо-Курильскте 18 UNE және Курильскте 12. t_p=k·Δ°+b ретінде сызықтық регрессия алгоритмін пайдаланып саяхат уақыты функциясын құрастырамыз, мұндағы Δ° – эпицентрлік қашықтық, k және b – ерікті тұрақтылар. Біз Жердің сызықты еместігімен байланысты саяхат уақытының ауытқуын көрсетеміз. Пахуте-Меса – Курил – Камчатка жүру жолы үшін Р толқындарының тиімді жылдамдықтарын сызықтық теңдеуде k коэффициенті ретінде бағалаймыз. Тиімді жылдамдық 7,5 км/с тең.

Бұл мақалада Невада полигонының 1960 жылдан 1975 жылға дейінгі жерасты ядролық жарылыстарының цифрланған тізілімінен алынған ақпарат ұсынылған. Ресей ғылым академиясының Геосфера динамикасы институтының мұрағатында сақталған КСРО ESSN Бірыңғай сейсмикалық бақылау қызметінің станциялары. М.А. Садовский (РҒА ИДГ). Бір, екі немесе ең көп дегенде үш станцияда тіркелген жарылыстардың жазбаларына ерекше назар аударылады. Мұндай есептер IDG RAS мұрағаттарында және Ресей ғылым академиясының Бірыңғай геофизикалық қызметінің (РҒА EGS FRC) мұрағаттарында сейсмограммалар бойынша UNE жазбаларының болуы үшін тексерілді. Табылған станциялардағы бұл жарылыстар үшін бойлық толқынның жүру уақыты (t_p) алынды. Бойлық толқындардың әртүрлі фазалары үшін тіркеу уақыттары мен жүру уақыттарының кестелері құрастырылған. Бұл материал соңғы екі онжылдықта жиналған сейсмикалық толқындардың жүру уақыты туралы дерекқорды толықтыру үшін Невада полигонының тіркелген UNEs жиынтық каталогының бір бөлігін жариялау болып табылады.