Қазақстанда уран кенін өндіруден бастап РҚ ұзақ мерзімді сақтау объектілеріне дейін атом электр энергиясын өндірудің толық технологиялық циклін ұйымдастыру үшін барлық жағдайлар жасалған. Республикада осы циклдің маңызды құрамдас бөлігі ретінде РҚ терең көму пункттерін құру бойынша жұмыстар әлі жүргізілген жоқ, оның құрамында жекелеген зерттеулердің нысанасы терең көму пункті орналасып таңдалған жерде РҚ ұзақ уақыт қауіпсіз көмілуін растау үшін жерасты зерттеу зертханасы (ЖЗЗ) болып табылады. Сондықтан осы жобаны іске асыру кезінде РҚ терең көму пункттерін құру алдында ЖЗЗ жобаланып салынған және пайдаланылатын елдердің тәжірибесін пайдалану жоспарлануда Мұндай елдерге Швеция, Финляндия, Жапония, Ресей, Қытай, Бельгия, Үндістан, Швейцария және т. б. кіреді, мұнда кристалды жыныстардың дамуының кең аудандары бар және РҚ терең жерлеуі заңнамалық деңгейде танылған. Мұндай объектілерді пайдаланатын елдерде сынақтан өткен технологиялар мен даму тәжірибесі бар ЖЗЗ құрылысы мен РҚ арналған оқшаулау пункттері бар.

Қабатты материалдың бір түрі болып табылатын қабатты қос гидроксидтер (LDHs) синтезделу жеңілдігі, бірегей құрылымы, бруцит қабатында әртүрлі металл катиондарының біркелкі таралуы, беттік гидроксил топтары, икемді реттелу сияқты кейбір қызықты қасиеттеріне байланысты перспективалы материалдар болып табылады, қабат аралық кеңістіктері бар интеркалирленген аниондар, ісіну қасиеттері және жоғары химиялық және термиялық тұрақтылығы, әртүрлі типтегі аниондарды интеркалациялау қабілеті, сонымен қатар жоғары биоүйлесімділік. Бұл шолу мақаласы қабатталған қос гидроксидтердің синтез әдістері және олардың көптеген салаларда қолданылуы туралы қосымша ақпаратқа бағытталған. Қабатты қосарланған гидроксидтерді синтездеудің ең көп тараған әдістері бірігіп тұндыру, мочевина гидролизі, гидротермиялық синтез, золь-гель, реконструкция және т.б. LDHs катализаторлар, суды тазарту, жалынға қарсы заттар, полимерлі қоспалар, адсорбенттер, атом өнеркәсібі, қоршаған ортаны қорғау, фотокатализаторлар және материалтану салаларында перспективалы қолдану үшін көп функционалды материал ретінде тамаша өнімділікті көрсетеді.

Мақалада Нұр-Сұлтан қаласы мен оның маңындағы (Қазақстан Республикасы) жер үсті суларындағы дәрілік заттардың (ДМ) мониторингі деректері берілген. Нәтижелер жер үсті суларында карбамазепин мен сульфаметаксазолдың болуын көрсетеді. Үлгілер ай сайын 2021 жылдың сәуірінен желтоқсанына дейін алынды. Дәрілік заттардың талдауы жоғары өнімді сұйықтық хроматографиясы (HPLC) әдісімен жүргізілді. Жер үсті суларында дәрілік заттардың болуының ықтимал себебі, олардың Нұр-Сұлтан қаласының коммуналдық шаруашылығының сарқынды суларымен тазартылғаннан кейін жер үсті көздеріне түсуі болып табылады.

Графен негізіндегі гетероқұрылымдар және наноқұрылымды өтпелі металдардың ферромагниттік оксидтерінің екі өлшемді пленкалары жад элементтері, кванттық компьютер элементтері, литий-ионды батарея анодтары, (фото) катализаторлар, суперконденсаторлар, транзисторлар, сенсорлық материалдар, күн панельдері, отын элементтері, электрохромдық құрылғылар үшін жаңа көп функциялы материалдарды әзірлеуге перспективалы болып табылады. Зерттеулердің үлкен көлемі графен мен оның негізіндегі гетероқұрылымдарға және негізінен оларды гибридті құрылымдардан синтездеу процесіне арналған. Екі өлшемді пленка материалдарының оптикалық қасиеттерін теориялық зерттеу әдістері, олардың әртүрлілігіне қарамастан, жетілдіруді қажет етеді. Осылайша, мақалада ab-initio әдісімен біріктірілген екі өлшемді гибридті пленка құрылымдарының оптикалық қасиеттерін теориялық зерттеу әдістері келтірілген.

Мақалада Курчатов қ. пайдаланылатын ғимараттарының ауа ортасындағы радон изотоптарының құрамын зерттеу нәтижелері келтірілген, тұрғын және әкімшілік ғимараттардың үй-жайларындағы радон изотоптарының концентрациясының жыл мезгіліне, сондай-ақ үй-жайлардың түріне және олардың мақсатына тәуелділігі бағаланады. Ауа ортасындағы радон концентрациясының маусымдық өзгерістерін зерттеу радонның эквивалентті тепе-теңдік көлемдік белсенділігін (ЭТКБ) және көлемдік белсенділігін (КБ) өлшеу арқылы жүзеге асырылды. Алғаш рет Курчатов қ. тұрғын үйлер мен өндірістік ғимараттардың үй-жайларында радон изотоптарының көлемдік белсенділігі анықталды. Нәтижелер әкімшілік және тұрғын үй ғимараттарының үйжайларының зерттелген ауасындағы ЭТКБ мен радон КБ мәндері қыстан жазға қарай артып, келесідей: жаз > күз > көктем > қыс төмендеу қатарын құрайтынын көрсетті, бұл топырақтың қатып қалуына және қыс мезгілінде қар жамылғысының болуына байланысты болуы мүмкін. Сондай ақ ғимарат қабатының ұлғаюымен үй жайлардың ауасындағы радон концентрациясының төмендеуі расталды.

Жұмыста Семей сынақ полигонының ядролық қару сыналған жерлерде мекендейтін тышқан тәріздес кеміргіштердің ағзасындағы (жербоалардың (Allactaga major Kerr және Allactaga saltator Eversmann) және жер тиіндерінің (Citellus erythrogenus Brandt) денесінде) ¹³⁷Cs радионуклидінің құрамын зерттеу нәтижелері және ¹³⁷Cs радионуклидінің зерттелетін жануарлардың ағзасына өту параметрлері келтірілген. Қосаяқтың мен сарышұнақтардың ағзасындағы ¹³⁷Cs радионуклидінің меншікті белсенділігінің салыстырмалы түрде жоғарылауы олардың ластанудың жергілікті учаскелерінде тікелей мекендеген жағдайда байқалады. Ластану учаскелерінен жануарлар белсенділігінің радиусынан асатын қашықтыққа алыстаған кезде жануарлардағы радионуклидтердің меншікті белсенділігінің жоғары мәндері тіркелмейді. Жануарлар табиғи ортаның құрамдас бөліктерінде радионуклидтердің меншікті белсенділігі жоғары жерлерде мекендейтініне қарамастан, бұл жануарлардың ағзасында радионуклидтердің өте жоғары мөлшері байқалмайды.

Орташа мәні (AM±SD) CR_muscl ¹³⁷Cs радионуклидінің Allactaga saltator Eversmann бұлшықет тіндері үшін (2.1±1.3)×10⁻³ (n-11) құрады, Allactaga major Kerr бұлшықет тіндері үшін – (4.7±2.7)×10⁻³ (n-9), Citellus Erythrogenus Brandt бұлшықет тіндері үшін – (7.0±5.6)×10⁻³ (n-6).

Мақалада ИГР реакторлық қондырғысын пайдаланудан шығару жобасын негіздеу үшін зерттеудің нәтижелері келтірілген. Кешенді инженерлік-радиациялық зерттеу нәтижелері бойынша пайдаланудан шығарылатын ИГР реакторы жүйелерінің шекаралары айқындалды, сондай-ақ ИГР реакторлық қондырғысының (ИГР РҚ), оның жүйелері мен жабдықтарының жай-күйінің жобалау, атқару және пайдалану құжаттамасының талаптарына сәйкестігі анықталды. Бөлу өнімдері мен активтендіру өнімдерінің белсенділігінің нейтрондық-физикалық есептеулері, сондай-ақ ИГР РҚ негізгі құрылымдық элементтерінен әртүрлі қашықтықтағы иондаушы сәулеленудің экспозициялық дозасының қуаты MCNP5 бағдарламалық кешенінің көмегімен орындалды. Орындалған есептеулердің нәтижелері бойынша радионуклидтер тобы анықталды, ол ИГР РҚ белсенді аймағының радиоактивті сәулеленуіне негізгі үлес қосады, сондай-ақ ИГР РҚ радиациялық жағдайына айтарлықтай әсер ететін құрылымның негізгі элементтері анықталды. Аспаптық және есептік зерттеулердің қорытындысы бойынша ҚР ЭМ АЭҚБК-мен «ИГР РҚ пайдаланудан шығару» техникалық жобасын әзірлеуге арналған техникалық тапсырма әзірленді және келісілді.

Екі өлшемді наноқұрылымдар (2D) жоғары бетінің ауданына, электронды қасиеттеріне, энергия сақтау өнімділігіне және каталитикалық белсенділігіне байланысты ғылымды дамытуда үлкен қызығушылық пен үлкен назар аударды. Қабатты қосарланған гидроксидтер (ҚҚГ) 2D наноқұрылымдарына жатады және жоғары беттік ауданы, өте маңызды физика-химиялық қасиеттері және биологиялық белсенділігі бар. Дегенмен, осы бірегей қасиеттерді, әсіресе фотокаталитикалық белсенділікті жақсарту және жақсарту үшін олардың допингіне әрқашан үлкен қызығушылық болды. Бұл жұмыста ZnAl негізіндегі LDH синтезделді және олардың белсенді- (Ca, Sr), ауысу- (Co, Cu, Cd, Ni, Pb, Fe), асыл- (Ag) және сирек жер- (La) металдар сіңдіру әдісімен жүргізілді. Синтезделген және легирленген ZnAl-ҚҚГ/поливинил спирті нанокомпозитінде адсорбция және фотодеградация арқылы сулы ерітінділерден катиондық және анионды бояғыштарды жою да зерттелді. Алынған нәтижелер нанокомпозиттердің құрылымымен және физика-химиялық қасиеттерімен корреляцияланды.

Мақалада 1979–1984 жылдар аралығындағы Юкка Флат (Невада сынақ алаңы НТС) 8 жарылыс үшін бойлық толқындардың жүру уақыттары қарастырылады. магнитудасы mb = 4,9–5,9. Жол жүру уақыты Геосфералар динамикасы институтының мұрағатындағы сейсмограммаларды қайта қарау нәтижесінде алынды. М.А. Садовский «Бурабай» геофизикалық обсерваториясының (ГО) сейсмикалық топтастырудың ірі базалық жүйесінің (БСГ) Зеренді, Восточное, Чкалово шеткі нүктелерінің «Ожерель» ішкі жүйесі үшін. Бұл жүйе Қазақстан аумағында 1979 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Невада полигонының (НТС) Юкка алаңындағы жер асты ядролық жарылыстарын тіркеу мысалын пайдалана отырып, 89,3110°–90,3701° эпицентрлік қашықтық диапазонында бойлық толқынның жүру уақытының жергілікті годографтары мен сызықтық тенденциялары зерттеледі. P-толқынының жылдамдықтары Юкка-Ожерелье жолдары мен шеткі нүктелер үшін бағаланады.

ҚР ҰЯО желісі станцияларының толқындық нысандары бойынша PQLS бағдарламалық қамтамасыз етудің көмегімен сейсмикалық және инфрақызыл шуылддың спектрлік сипаттамалары есептелген. Есептеу нәтижелері Петерсонның сейсмикалық шуыл және Браунның инфрақызыл шуыл үлгілерімен салыстырылады. Шуылдың күнделікті және маусымдық өзгеруіне талдау жасалды. Микросейсмикалық максимум аймағындағы деңгейдің өзгеру заңдылықтарына ерекше назар аударылады. Байқалған ерекшеліктер Солтүстік Атлант мұхитында орналасқан микросейсмикалық және микробар көздерінің орналасуы мен динамикасымен жақсы түсіндіріледі.

Бұл мақалада жоғары температурада капиллярлық-кеуекті құрылым матрицасының (ККҚ) кандидаттық материалдарының сұйық қалайы-литий қорытпасымен коррозиялық үйлесімділігін анықтау бойынша зерттеу жұмысы сипатталған. Зерттеулер Sn₇₅-Li₂₅ қорытпасымен және 12Х18Н10Т маркалы аустенитті тот баспайтын болат, ВЭЛ-3 маркалы ванадий және ТТ маркалы тантал үлгілерімен жүргізілді. Сұйық қалайы-литий қорытпасымен ККҚ матрицасының кандидаттық материалдарының өзара әрекеттесуі бойынша тәжірибелер TGA/DSC 3+ термогравиметриялық талдағыш негізінде жасалған ТиГрА тәжірибелік қондырғысында жоғары температурада жүргізілді. Жұмыста жоғары температуралы коррозиялық сынақтардың жүргізу әдістемесі мен шарттарының сипаттамалары келтірілген. Бұл жұмысты жүзеге асыру барысында сұйық фазадағы қалайы-литий қорытпасының тот баспайтын болатпен, ванадиймен және танталмен 600 ℃-тан 1000 ℃-қа дейінгі температуралық аралықтағы үйлесімділігін зерттеу бойынша тәжірибелері жүргізілді. Алынған нәтижелер негізінде қорытпаның ККҚ матрицасының кандидаттық материалдарымен өзара әрекеттесуі нәтижесінде пайда болатын процестерінің жылу әсерлері анықталды. Алынған нәтижелерді талдау нәтижесінде зерттелетін материалдардың Sn₇₅-Li₂₅ сұйық қалайы-литий қорытпасымен жоғары температурада өзара әрекеттесуі кезінде компоненттердің сұйық қорытпамен (еріткішпен) селективті еруі; сұйық қорытпа (қалайы) компонентінің тот баспайтын болаттың тереңдігіне енуі; еріген металдардың қатты металдан сұйық металға массатасымалдауы сияқты күрделі физикахимиялық процестер жүретіні анықталды.

Бұл зерттеуде біз кеуекті 3D криогельге және Ti3C2Tx Mxene нанопарақтарына, сондай-ақ өздігінен құрастыру арқылы алынған және метилен көкін (МБ) жоюға қолданылған Ag нанобөлшектеріне (MXene/Ag/Cryogel) негізделген жаңа композиция туралы хабарлаймыз.) адсорбция және фотокаталитикалық деградация синергизмімен. Алынған композиттердің МК-ны жоюға қатысты синергиялық әсері криогельдің тамаша адсорбциялық қабілетімен және MXene/Ag фотокаталитикалық белсенділігімен байланысты. Орындалған зерттеулер MXenes көптеген функционалдық топтардың болуына байланысты адсорбция процесін ғана емес, сонымен қатар жоғары электр өткізгіштігінің арқасында СМ фотокаталитикалық ыдырауын жақсартатынын көрсетті. Сонымен қатар, Ag NP қосылуы беттік плазмонды резонанс әсері арқылы Ag NP беттік электрондарын қоздыратын жарықты сіңіру қабілетін жақсартады. Жалпы алғанда, алынған нәтижелер адсорбциялық-фотокатализдің синергиялық әсері органикалық ластаушы заттарды жоюдың тиімді әдісі екенін көрсетеді.